تحقیق درباره ی اول اربعین حضرت سیدالشهداء(ع) صفحه 52

و از تواریخ ظاهر می شود که ابراز کننده ی این قول که ابتداء تاریخ اسلامی از هجرت شود عبارت از امیرالمؤمنین سلام الله علیه است [151] و چون عمر و دیگران از صحابه پیشنهادهای دیگر برای ابتداء تاریخ کرده اند برخلاف آنچه خود رسول الله صلی الله علیه و آله از هجرت ابتداء تاریخ تعیین فرموده است و لذا امیرالمؤمنین علیه السلام به عمر فرموده که ابتداء تاریخ از هجرت بشود که خود رسول الله صلی الله علیه و آله تعیین فرموده و هجرت [ صفحه 231] در ماه ربیع الاول بوده ولی ماه محرم را ابتداء گرفته اند برای این که حجاج در آن موقع از مکه منصرف و

مراجعت می کردند و نیز محرم از ماههای حرام است.

نقل کلمات شیخ عبدالحی کتانی

و علامه شیخ عبدالحی کتانی در کتب (نظام الحکومه النبویه) المسمی (التراتیب الاداریه) [152] گوید: باب فی وضع التاریخ واصله. المعروف ان التاریخ بالهجره النبویه حدث فی خلافه عمر بن الخطاب و لکن حکی ابوجعفر بن النحاس فی کتابه صناعه الکتاب و حکاه عنه القلقشندی فی صبح الاعشی ص 240 فی الجزء السادس عن محمد بن جریر انه روی بسنده الی ابن شهاب ان النبی صلی الله علیه و آله لما قدم المدینه- و قدمها فی شهر ربیع الاول- امر بالتاریخ. قال القلقشندی و علی هذا یکون ابتداء التاریخ فی عام الهجره (ه). و فی المواهب و امر صلی الله علیه و آله و سلم بالتاریخ و کتب من حین الهجره. قال الزرقانی رواه الحاکم فی الاکلیل عن الزهری مفصلا، و المشهور خلافه و ان ذلک فی زمن عمر کما قال الحافظ (ه). و قد قال الحافظ جلال الدین السیوطی رایت فی مجموع بخط ابن القماح عن ابن الصلاح انه قال ذکر ابوطاهر محمد بن محمش الزیادی فی تاریخ الشروط ان رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم ارخ بالهجره حین کتب الکتاب [ صفحه 232] لنصاری نجران و امر علیا علیه السلام ان یکتب فیه حین کتب عنه انه کتب لخمس من الهجره قال فالمؤرخ بهذا اذا رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم و عمر تبعه فی ذلک قال و قد اشبعت الکلام علی ذلک فی مؤلف مستقل مختصر [153] بهذه المسأله (ه). قلت: سماه «الشماریخ فی علم التاریخ» قال السخاوی فان ثبت فیکون عمر متبعا لا مبتکرا (ه). و قال الامام السهیلی

فی الروض ص 11 من الجزء الثانی [154] تاسیس مسجد قبا کان فی اول یوم من حلول رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم دار هجرته و البلد الذی هو مهاجره و فی قوله تعالی: (من اول یوم [155] ( و قد علم انه لیس اول الایام کلها و لا اضافه الی شئی فی اللفظ الظاهر [156] . ففیه من الفقه صحه ما اتفق علیه الصحابه مع عمر حین شاورهم فی التاریخ فاتفق رایهم [ صفحه 233] ان یکون التاریخ من عام الهجره لانه الوقت الذی عز فیه الاسلام و الذی امر فیه النبی صلی الله علیه و آله و سلم و اسس المساجد و عبدالله آمنا کما یحبه فوافق رأیهم هذا التنزیل و فهمنا الان بفعلهم ان قوله سبحانه: (من اول یوم) ان ذلک الیوم هو اولل ایام التاریخ الذی نؤرخ به الان فان کان اصحاب رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم اخذوا هذا من الایه فهو الظن بافهامهم فهم اعلم الناس بکتاب الله و بتأویله و افهمهم بما فی القرآن من اشارات و افصاح و ان کان ذلک منهم عن رأی و اجتهاد فقد علم ذلک قبل ان یکونوا و اشار الی صحته قبل ان یفعل اذلا یعقل قول القائل فعلته اول یوم الا بالاضافه الی عام معلوم او شهر معلوم او تاریخ معلوم و لیس ها هنا اضافه فی المعنی الا الی هذا التاریخ المعلوم لعدم القرائن الداله علی غیره من قرینه لفظ او قرینه حال فتدبره ففیه معتبر لمن اذکر و علم لمن رای بعین فؤاده و استبصر و الحمد لله (ه) [157] و قد نقل کلامه ملخصا

الحافظ فی الفتح و قال عقبه کذا قال و المتبادر ان معنی قوله: (من اول یوم) ای دخل النبی صلی الله علیه و آله و اصحابه المدینه (ه). [ صفحه 234] و قال ابن المنیر کلام السهیلی کلام تکلف و تعسف و خروج عن تقدیر الاقدمین فانهم قدروه من تأسیس اول یوم مکانه قیل من اول یوم وقع فیه التأسیس و هذا تأسیس تقتضیه العربیه و تشهد له الایه (ه) قلت: کلام السهیلی ظاهر المأخذ جلی الاستنتاج و الذین استبشعوه کأنهم لم یذوقوه فتأمله بانصاف تری الحق مع ما املاه الاعمی لا ما کتبه البصراء و لذا اقتصر علیه معجبا به المولی شهاب المله والدین الخفاجی فی عنایه القاضی و کفایه القاضی انظرها «و ربک اعلم بمن هو اهدی سبیلا». و اختیرت الهجره للابتداء بها دون وقت الولاده و البعثه لاختلافهم فیها دونها و وقت الوفاه و ان شارک الهجره فی الاتفاق لا یحسن الابتداء بها عقلا لما ینشأ عنه من تهیج الحزن و الاسف بخلاف وقت الهجره فانه یتبرک به لکونه وقت استقامه مله الاسلام و اختیر لافتتاح السنه المحرم دون غیره لکونه شهر الله واحد الاشهر الحرم و فیه تنصرف الناس من الحج.

وجوهی که به مبدأ قرار ندادن سائر مبدأها ذکر کرده اند ضعیف است

تا اینجا آنچه شیخ عبدالحی کتانی در کتاب «نظام الحکومه النبویه» گفته بود نگارش یافت چون خالی از فائده نبود نقل گردید ولی وجوهی که برای عدم تعیین ولادت رسول الله صلی الله علیه و آله و بعثت آن حضرت به مبدأ قرار دادن به تاریخ اسلامی ذکر کرده چنانچه غیر از وی دیگران نیز گفته اند وجوه ضعیفه و قابل اعتماد نیست. بلکه چنانچه علامه ی مجلسی (ره) فرموده وجوهیست بسیار

وهن [ صفحه 235] دارد زیرا لازم نیست به روز معین و ماه معین در ولادت و بعثت اتفاق باشد و علاوه علم به روز و ماه مدخلیت در مطلوب که ابتداء تاریخ باشد ندارد و فقط معین بودن سال ولادت و بعثت کفایت می کرد و در زمان ما اختلافی در سال ولادت و بعثت وجود ندارد کجا رسد که در اوائل و صدر اسلام باشد که اصلا اختلافی در سال آنها نبوده است.

اصل جهت تعیین مبدأ تاریخ از هجرت