تحقیق درباره ی اول اربعین حضرت سیدالشهداء(ع) صفحه 56

راجع به تفصیل چگونگی استفاده از کبوتران نامه بر و ایجاد فرودگاهها برای آنها و سائر حالات مربوط به کبوتران رجوع شود به کتاب (نظام البرید فی الدوله الاسلامیه) تألیف دکتر نظیر حسان سعداوی چاپ مصر سال: (1953) میلادی و به ترجمه ی فصلی از آن

کتاب به مجله ی [ صفحه 256] (هنر و مردم) شماره 1350( 112 -113) ش- ط تهران. که به بسیاری از منابع تاریخی کبوتران نامه بر اشاره کرده است و کاملا قدمت استفاده از آنها را رسانیده و کهن سالی این عمل را ثابت می نماید تا تصور نشود که استفاده از کبوتران از زمان فاطمیین روی کار آمده است چنانچه محدث نوری (ره) ادعاء فرموده است. خبر قتل متوکل عباسی در سامراء به وسیله ی کبوتر به بغداد رسیده است [182] چه استبعاد دارد که استفاده از کبوتران نامه بر در زمان معاویه و یزید پلید وجود داشته [183] ولی چندان شهرت و اهتمام درباره ی آنها هنوز به کار نرفته بوده مانند زمان مهدی و معتصم عباسی و زمان فاطمیین سازمان استخدام آنها به وجود نیامده است. و ممکن است معدودی از کبوتران در دوران یزید و در دربار وی وجود داشته باشد که از آنها استفاده نمایند در صورتی که چنانچه گذشت چینی ها استفاده از کبوتران را از عربها در قرن هفتم میلادی آموخته اند و مهدی عباسی در قرن هشتم میلادی سازمان آنها را به وجود آورده معلوم می شود عربها قبل از قرن هفتم در این کار پیش قدم [ صفحه 257] بوده اند تا برای استفاده از کبوتران بازرگانان اسلامی همراه خودشان به چین برده اند. محفوظ داشتن انساب کبوتران و ثبت در دفاتر مخصوص دولتی شاهد صادق است که استفاده از کبوتران نامه بر سابقه ی زمانی داشته تا خواسته اند با مرور زمان انساب آنها از بین نرفته و محفوظ و معلوم باشد.

تفسیر منسوب به امام عسکری

در کتاب تفسیر منسوب به حضرت امام حسن عسکری سلام الله علیه که محدث نوری ( قدس سره) آن را

معتبر دانسته و در تألیفات خود خصوصا در مستدرک الوسائل از آن نقل می کند گرچه نگارنده آن تفسیر را مانند فقه الرضا علیه السلام [184] که محدث نوری (ره) در خاتمه ی مستدرک الوسائل در اثبات اعتبار ان بسیار کوشیده و قدم مبارز و جدی برداشته مجعول دانسته و به هیچ کدام اعتماد ننموده و اعتبار قائل نیستم مگر آنچه از مطالب تفسیر نامبرده مسندا به امام علیه السلام رسیده و نقل کرده باشند چون در آن تفسیر بعضی از مطالب که از امام علیه السلام نقل شده ممزوج و خلط کرده اند و همه ی آنها را به امام علیه السلام نسبت داده اند در آن تفسیر به وجود کبوتر نامه بر در دوران بنی امیه تصریح شده. و تفسیر منسوب به امام عسکری سلام الله علیه گر چه نزد اینجانب [ صفحه 258] مورد اعتبار نیست ولی در اعتبار به اندازه ی کتابهائی که در تاریخ تألیف کرده اند و در نقل وقائع تاریخی به آنها چنگ می زنیم و از آنها نقل می نمائیم ممکن است اعتبار داشته باشد عدم اعتبار و اعتماد بر آن تفسیر از نقطه نظر امور دینی و مطالب و مسائل مذهبی است اما از جهت نقل تاریخ می توان مورد نقل قرار داد خصوصا مثل محدث نوری (ره) که اعتماد کامل بر آن تفسیر دارد می تواند استفاده ی تاریخی از آن نماید. در تفسیر نامبرده در قضیه ی مختار ابن ابی عبید ثقفی رحمه الله که انتقام گیرنده ی مشهور از قاتل های سیدالشهداء علیه السلام است گرچه آن قضیه را با تحریف و تغییر و تبدیل و اغلاط زیاد نقل کرده و نسبت همت گماشتن به قتل مختار را به حجاج بن یوسف ثقفی داده است [185] و به فرمایش

بعضی از فضلاء اگر آن طور اغلاط باعث شود که از کلیه تفسیر نامبرده دست برداریم و آن را به کنار بگذاریم باید از کتاب کافی کلینی (قدس سره) به جهت بعضی روایات که در آن نقل شده دست برداریم مانند خبری که رفتن یزید پلید را به مکه و مدینه نقل کرده است در صورتی که کسی از مؤرخین به آن اشاره نکرده و یزید از شام اصلا بعد از خلافتش خارج نشده است. [ صفحه 259] و در آن قصه که در تقسیر نامبرده نقل شده ارتباط کوفه را با شام به وسیله ی کبوتران نامه بر ثابت کرده است که کبوتر از شام به والی کوفه وارد شده که مختار به قتل نرساند معلوم می شود در دوره ی یزید و ابن زیاد استفاده از کبوتر نامه بر می شده است. و آن قصه را علامه ی مامقانی (قدس سره) نیز در (تنقیح المقال) نقل فرموده رجوع شود به جلد سوم ص 204 ط نجف در شرح حال مختار رحمه الله. پس فرمایش بعضی از افاضل در حواشی بحارالانوار که محدث نوری (ره) نقل فرموده متین و صحیح است و ظن قوی آنست که استیذان ابن زیاد از یزید پلید درباره ی اسراء اهل بیت علیهم السلام که آیا آنها را به قتل برساند؟ با به شام به اسارت روانه نماید؟ به وسیله ی کبوتران نامه بر بوده است و ادعاء بعضی از افاضل نامبرده هیچگونه استبعاد را ندارد.

تحقیقات محدث خیابانی

و خوب است در این موضوع تحقیقاتی را که شیخنا المحقق المحدث العلامه حاج مولی علی واعظ خیابانی رحمه الله در کتاب تتمه ی محرم الحرام از مجلدات وقائع الایام آورده و حقیقت این موضوع را کاملا روشن ساخته

در اینجا بیاوریم تا شبهه در این که استیذان ابن زیاد از یزید پلید درباره ی اسراء به وسیله ی کبوتر بوده نماند. شیخنا المحدث المعظم رحمه الله در مجلد چهارم از وقائع الایام [ صفحه 260] فی تتمه محرم الحرام گوید [186] : ( مکتوب ابن زیاد به یزید و جواب آن پلید) در ملهوف گوید: و کتب عبیدالله بن زیاد الی یزید بن معاویه یخبره بقتل الحسین (ع) و خبر اهل بیته و لما وصل الکتاب الی یزید و وقف علیه اعاد الجواب الیه یأمره فیه بحمل رأس الحسین (ع) و رؤس من قتل معه و بحمل اثقاله و نسائه و عیاله. که ابن زیاد مکتوبی به یزید بن معاویه نگاشت و صورت حال را بازگو نمود و در باب رؤس و اسراء تکلیف خواست و چون مکتوب عبید الله به یزید رسید و از قتل حسین علیه السلام آگهی حاصل نمود در جواب ابن زیاد منشور کرد که بی توانی سرهای کشتگان را با اهل بیت ه ق صلی الله علیه و آله به جانب شام کوچ میده و اموال و اثقال ایشان را نیز به صحبت ایشان حمل می کن. (کیفیت ایصال این مکتوب و جواب آن) بعد محدث خیابانی (ره) فرموده: مؤلف گوید: حقیر تا حال با وجود فحص شدید و تفتیش اکید در هیچ تاریخی و تألیفی از خاصه و عامه کیفیت ایصال این مکتوب و جواب را به شام و کوفه ندیده ام که [ صفحه 261] به چه نحو و کدام وسیله بوده و حال آن که از تذکره الخواص و قمقمام مستفاد می شود که روز پانزدهم رؤس و اسراء را از کوفه به جانب شام حرکت داده اند.

چنانچه در تذکره ص 148 بعد از نقل مجلس عبیدالله گوید: ثم ان ابن زیاد حط الرؤس فی یوم الثانی و جهزها و السبایا الی الشام و در قمقام ص 449 از او نقل کرده گوید: چون روز دوم برآمد رؤس را با مخدرات به جانب یزید روانه داشت و به روایت شیخ کفعمی و شیخ بهائی و علامه ی مجلسی و ابوریحان صاحب آثار باقیه و قمقام و روضه الاذکار در روز اول صفر رأس اطهر حضرت حسین علیه السلام را وارد شام نموده اند ولی کسی متعرض نشده که آیا به چه واسطه بعد از عاشوراء مکتوب به شام رفته و جواب به کوفه برگشته تا پانزدهم محرم از کوفه حرکت و اول صفر وارد شام شده اند و حال آن که در آن اوان و زمان جاهلیت و صدر اسلام یک وسیله ی سریعه و واسطه ی فوری بوده که مخابرات مهمه و مکاتیب عمده را از شهری به شهری بعید در زمانی قریب می رسانیدند و آن عبارت است از کبوتر معلم که از زمان قدیم در موصل و مصر و شام و قسطنطنیه و کوفه و بغداد و حلب و مدینه و دیگر بلاد عظیمه معمول و مرسوم بود. پس به همین وسیله و توسط کبوتر معلم بعد از عاشوراء تا چهاردهم محرم ابن زیاد با شام مخابره و یزید به کوفه جواب داده و روز پانزدهم رؤس و اسراء را انفاذ داشته در اول صفر وارد شام نموده اند. [ صفحه 262] و هکذا مخابرات شام و مدینه بین یزید و ولید بعد از وفات معاویه در پانزدهم رجب در باب اخذ بیعت از حضرت حسین علیه السلام و