تحقیق درباره ی اول اربعین حضرت سیدالشهداء(ع) صفحه 67

اقوال درباره ی رأس مطهر

محدث قمی(ره) در منتهی الامال گوید: احادیث بسیار دلالت می کند بر این که مردی از شیعیان شام شبانه سر مبارک را دزدید... و سپس گوید: روایت است که یزید در پاسخ تقاضای حضرت سجاد (ع) که می خواست سر پدر را بار دیگر زیارت کند گفت: تو دیگر هرگز آن را نخواهی دید و این روایت مضمون حدیث راجع به سرقت رفتن سر مبارک را تأیید می کند... و بعضی گفته: از ظاهر تواریخ چنین برمی آید که سر مطهر از [ صفحه 312] بالای در سرای یزید به سرقت رفت و به وسیله ی شیعیان آن حضرت در عسقلان به خاک سپرده شد. محدث قمی(ره) که فرموده: احادیث بسیار دلالت می کند... الخ جای تعجب است در کدام آن احادیث است که مردی از شیعیان رأس مطهر را شبانه دزدید و آن را آورد در عسقلان دفن کرد بلکه از آن احادیث است که امام صادق (ع) می فرماید: قال لولده اسماعیل انه لما حمل الی الشام سرقه مولی لنا فدفنه بجنب امیرالمؤمنین (ع). و اگر سرقت اصل داشته باشد آورده نزد امیرالمؤمنین

(ع) در نجف اشرف دفن کرده است نه در عسقلان و اگر به عراق آورده باشد در کربلاء دفن می کند پس چرا به نجف می برد. و اما پاسخ یزید پلید به امام سجاد (ع): که سر پدر را هرگز نخواهی دید. در تواریخ دیگر تصریح شده که امام (ع) سر مبارک را با رؤس سایر شهداء بالاخره از یزید گرفت چنانچه یزید در اول امر از دادن سایر اشیاء غارت شده نیز خودداری می کرد ولی امام (ع) اصرار ورزید که در میان آنها مغزل جده ام فاطمه زهراء علیهاالسلام و مقنعه و قلاده و پیراهن او موجود است [215] باید رد شود و گرفت. و آنچه بعضی گفته و احتیاط کرده به ظاهر تواریخ نسبت داده که [ صفحه 313] شاید واقع نداشته باشد چنانچه واقع هم ندارد که سر مطهر از بالای در سرای یزید به سرقت رفت و به وسیله ی شیعیان آن حضرت در عسقلان به خاک سپرده شد. جای بسی حیرت است زیرا قولی که راجع به دفن شدن رأس مطهر در عسقلان است و آن قول اختصاص به سنیها دارد آنست که سر مبارک در خزانه ی یزید در دمشق بود و آن را کفن کرده و در باب فرادیس دفن نمودند و ازآنجا خلفاء فاطمیین نقل داده در عسقلان دفن کردند [216] و بعد ازآن از عسقلان در سال (548) ه روز یکشنبه 8 جمادی الاخره به قاهره حمل شده است چنانچه در کلمات علامه ی امین عاملی (ره) گذشت نه این که سر مبارک به سرقت رفت و در عسقلان به خاک سپرده شد زیرا دفن کردن سری را در عسقلان بعدا اتفاق

افتاده. و بعد از زمن یزید و سرقت رفتن سر مطهر است. ابن فضل الله عمری در کتاب مسالک الابصار فی ممالک الامصار مطبوع به تحقیق احمد زکی پاشا که از مدارک و مصادر معتبره ی مشهوره است گوید: و المدی بعید بین مقتل الحسین و مبنی مشهد عسقلان ص [ صفحه 314] 220 ط دارالکتب قاهره سال (1342) ق و انکار کرده که رأس مطهر به قاهره حمل شده باشد. معلوم می شود کسی که گفته: رأس مطهر به سرقت رفت و به وسیله ی شیعیان در عسقلان دفن شد. روایت سرقت رفتن رأس مطهر را ضمیمه به تاریخ دفن شدن سری را در عسقلان کرده و از آن نتیجه ی موهومی گرفته است که هیچگونه اعتماد را نشاید. علامه ی امین عاملی (ره) فرموده: الخامس (یعنی از اقوال که درباره ی رأس مطهر است): انه بدمشق قال سبط ابن الجوزی حکی ابن ابی الدنیا قال وجد رأس الحسین (ع) فی خزانه یزید بدمشق فکفنوه و دفنوه بباب الفرادیس و کذا ذکر البلاذری فی تاریخه قال هو بدمشق فی دار الاماره و کذا ذکر الواقدی ایضا انتهی. و یروی سلیمان بن عبدالملک قال وجدت رأس الحسین (ع) فی خزانه یزید بن معاویه فکسوته خمسه اثواب من الدیباج وصلیت علیه فی جماعه من أصحابی و قبرته. و فی روایه انه مکث فی خزائن بنی امیه حتی ولی سلیمان بن عبدالملک فطلب فجیی ء به و هو عظم ابیض فجعله فی سفطه و طیبه و جعل علیه ثوبا و دفنه فی مقابر المسلمین بعد ما صلی علیه فلما ولی عمر بن عبدالعزیز سأل عن موضعه فنبشه و أخذه والله اعلم ما صنع به و قال

بعضهم: الظاهر من دینه انه بعث به الی کربلاء فدفنه مع الجسد الشریف و روی ابن نما عن منصور بن جمهور انه دخل خزانه یزید لما فتحت فوجد بها [ صفحه 315] جونه حمراء فقال لغلامه سلیم احتفظ بهذه الجونه فانها کنز من کنوز بنی امیه فلما فتحها اذبها رأس الحسین علیه السلام و هو مخضوب بالسواد فلفه فی ثوب و دفنه عند باب الفرادیس عند البرج الثالث مما یلی المشرق انتهی. بعد از نقل آن کلمات سید امین عاملی (ره) گوید: اقول و کأنه هو الموضع المعروف الان بمسجد او مقام او مشهد رأس الحسین (ع) بجانب المسجد الاموی بدمشق و هو مشهد مشید معظم [217] . از این کلمات و عبارات چنین برمی آید که پیدا شدن رأس مطهر بنا به قول سنیها در خزانه ی یزید پس از مدتها بوده نه این که از بالای در سرای یزید به سرقت رفت و در عسقلان مدفون شد. و با آن اقوال مختلفه و آراء پراکنده که با هم تعارض واضح [ صفحه 316] دارند چطور می شود به یکی از آنها اعتماد کرد و یکی را ترجیح داد؟ تا کجا رسد که کسی که بسیار به تاریخهائی که از قلم هر شخصی تراوش نموده و علاقه و اعتماد بسیاری بر آنها دارد خبر سرقت رفتن رأس اطهر را بر آنها بچسباند و نتیجه ی که هیچگونه ارزشی ندارد و موهوم محض است اخذ نماید و موضوعی که هرگز واقعیت ندارد در کتابش بنگارد و رأس مطهر را در عسقلان مدفون سازد.

کلام امام یافعی

امام یافعی یمنی مکی متوفی به سال (768) ه در مرآت الجنان گوید [218] و ما ذکر

انه نقل الی عسقلان او القاهره لا یصح. یعنی آنچه گفته شده که رأس مطهر امام (ع) به عسقلان نقل شده و یا به قاهره نقل داده اند صحیح نمی باشد، از کلام یافعی نیز که صریحا نقل کردن رأس مطهر را به عسقلان و یا قاهره انکار کرده ظاهر می شود که نزد وی محقق شده که سری که نقل داده اند رأس مطهر امام علیه السلام نبوده است. پس آنچه خلاصه ی گفتار جمعی از مؤرخین اهل سنت است آنست که سر مبارک امام (ع)را از خزانه ی یزید پلید یافته اند و آن را در باب الفرادیس دمشق دفن کرده اند و ظاهرا این قضیه در زمان سلیمان بن [ صفحه 317] عبدالملک خلیفه ی پرخور اموری اتفاق افتاده [219] و در زمان فاطمیین مصر از باب الفرادیس به عسقلان نقل داده و از آنجا نیز در سال (548) ه یا (549) ه به قاهره حمل کرده اند و به نقل بعضی این قضیه ی حمل رأس شریف از خوف صلیبی ها بوده ولی از کجا که امثال امیر الجیوش بدر جمالی وزیر المستنصر بالله معد فاطمی و ملک الافضل و در زمان الفائز بالله طلائع بن رزبک و دیگر زمامداران وقت نظریات سیاسی که در انظار مردم اثر بگذارد از این عمل شان نداشته اند و بی جهت نیست که امام یافعی ابومحمد عبدالله بن علی بن سلیمان یمنی مکی متوفی در سال (768) ه گفته: نقل دادن رأس اطهر را به عسقلان یا قاهره صحت ندارد چنانچه عین عبارت او گذشت و خود امام یافعی نقل کرده که رأس مطهر را یزید به مدینه ی منوره با خاندان رسالت و جمعی از موالی بنی هاشم و عده ی از

موالی ابوسفیان فرستاد و در مدینه در بقیع نزد قبر مادرش فاطمه علیهاالسلام دفن شد و گوید: [220] «هذا اصح ما قیل فیه» و از زبیر بن بکار نیز این قول [ صفحه 318] را نقل کرده ولی زبیر به بکار از دشمنان اهل بیت علیهم السلام است اقوالش بقدر پشیزی ارزش ندارد و اگر رأس مطهر را به مدینه برده باشند در آنجا دفن نشده و قبر مادرش زهراء بتول علیهاالسلام در بقیع نیست جده ی امام علیه السلام فاطمه بنت اسد در بقیع مدفون است و از مؤرخین که گفته اند رأس مطهر را به مدینه برده اند قائلند به این که آن را از مدینه به کربلاء آورده و به جسد اطیب ملحق کرده اند.

کلام سبط ابن الجوزی