تحقیق درباره ی اول اربعین حضرت سیدالشهداء(ع) صفحه 72

کلام ابوریحان بیرونی

و از کتب بسیار معتبر قدیم که در آن تصریح شده که رأس مطهر در

کربلاء در بیستم ماه صفر به جسد اطیب ملحق شده عبارت از ابوریحان [ صفحه 343] بیرونی است که در کتاب خود «الاثار الباقیه» بر آن تصریح کرده است. ابوریحان مرد حکیم و مؤرخ و ریاضی دان مشهور است احتمال داده شده که اصل وی از اهل بیرون در بلاد سند بوده و مدتی اقامت در خوارزم نموده ولی تحقیق آنست که أصلش از أهل خوارزم است و در سال (440) هجرت وفات یافته است و تشیع وی جای شک نیست اما حرف سر این است که شیعه ی امامی اثناعشری بوده یا زیدی است از تعبیرات وی از امام صادق سلام الله علیه و دفاعش از آن حضرت در موضوعی اثناعشری بودن وی نزد این جانب قوی است و شاید بر حسب اقتضاء زمان و محیطش به زیدی بودن تظاهر داشته است. ابوریحان در کتاب نفیس خود «الاثار الباقیه عن القرون الخالیه» که از نفائس کتب و از جلائل آثار بشمار است ولی متأسفانه که نسخه ی ناقصی از آن در اروپا به طبع رسیده است [239] و آن کتاب در ایران به وسیله ی [ صفحه 344] یکی از مبتلایان به تعصب قومی ترجمه به فارسی گردیده و نواقص و معایبی را که ترجمه های فارسی نوعا دارد آن نیز دارا می باشد و خوب است عین عبارت عربی آن کتاب نقل شود و سپس ترجمه اش نقل گردد. ابوریحان گوید [240] : و فی العشرین رد رأس الحسین علیه السلام الی جثته حتی دفن مع جثته و فیه زیاره الاربعین و هم حرمه بعد انصرافهم من الشام. مترجم الاثار الباقیه در ترجمه ی آن عبارت گوید: و در روز بیستم آن [241] سر

حسین علیه السلام را به بدنش ملحق کردند و در همانجا دفن نمودند [ صفحه 345] و زیارت اربعین راجع به این روز است و بدین سبب این زیارت را اربعین گویند که چهل نفر از اهل بیت او پس از مراجعت از شام قبرش را زیارت کردند [242] . و برای خواننده ی عزیز پوشیده نیست که وجه تسمیه ی زیارت اربعین در کلام ابوریحان غیر از آنست که مشهور است و از مختصات ابوریحان بشمار است زیرا هنوز غیر از او به کسی دیگر اطلاع نداریم که زیارت اربعین را به جهت زیارت چهل نفر از اهل بیت سیدالشهداء (ع) بداند بلکه مشهور آنست که زیارت اربعین یعنی بعد از چهل روز از شهادت آن حضرت است که اهل بیت (ع) وارد کربلاء شده و رأس أطهر را ملحق به بدن أطیب کرده اند و جابر انصاری (ره) نیز مشرف گشته و قبر مطهر را زیارت کرده اند.

کلمات اعلام درباره ی رأس اطهر

زکریا بن محمد قزوینی در کتاب عجائب المخلوقات گوید: الیوم الاول منه عید بنی أمیه ادخلت فیه رأس الحسین رضی الله عنه بدمشق و العشرون منه ردت رأس الحسین الی جثته. یعنی روز اول از ماه صفر عید بنی امیه است که در آن روز سر مبارک حسین (ع) را وارد دمشق کردند و روز بیستم از ماه صفر برگردانیده [ صفحه 346] شد سر مبارک حسین (ع) بر جثه ی مبارکش. و شیخ بهائی (ره) در توضیح المقاصد فرموده: روز اول صفر رأس مطهر امام حسین (ع) حمل بر یزید در دمشق شد و بنی امیه آن روز را عید کردند ص 5 ط مصر. شیخ شهید ابن فتال نیشابوری (ره) در روضه الواعظین ص 165 و

فقیه ابن نما در مثیر الاحزان ص 58 طبع سنگی قدیم، و سید ابن طاووس (ره) در لهوف و شیخ طبرسی (ره) در اعلام الوری ص 151 و شیخ عبدالله بحرانی (ره) در مقتل عوالم ص 154 و صاحب ریاض المصائب بعد از آن که اقوال علمای عامه را نقل کرده اند فرموده اند: هذه اقوال المخالفین فی ذلک و المشهور بین علماء الامامیه انه دفن رأسه مع جسده رده علی بن الحسین (ع). یعنی اقوالی که گفته شده تمامی آنها اقوال اهل سنت درباره ی رأس مطهر است و اما مشهور میان علماء امامیه آنست که رأس مطهر با جسد سیدالشهداء (ع) دفن شده است آن را علی بن الحسین علیهماالسلام برگردانیده و عمل امامیه بر این است. چنانچه این قول مشهور میان علماء امامیه را از علماء اهل سنت نیز اطلاع دارند و آن را می دانند و بر علماء امامیه نسبت می دهند و سید علم الهدی (ره) چنانچه ابن شهر آشوب (ره) در مناقب نقل کرده به طور جزم این قول را فرموده و شیخ طوسی (ره) فرموده از آن جهت [ صفحه 347] است زیارت اربعین [243] .

کلمات شبراوی در الاتحاف

و شبراوی گوید: قیل اعید الرأس الی الجثه بکربلاء بعد اربعین یوما من قتله [244] رجوع شود به کتاب الاتحاف بحب الاشراف ص 12 و عین [ صفحه 349] همین عبارات را در صفحه 23 نیز گفته است و سبط ابن الجوزی در تذکره الخواص گفته: که اشهر آنست که رأس مطهر به کربلاء برگردانیده شد و با جسد مطهر دفن شد ص 150. و شیخ مناوی در کتاب الکواکب الدریه ج 1 ص 57 گوید:

«نقل اتفاق الامامیه علی انه اعید الی کربلاء» یعنی نقل شده که امامیه اتفاق دارند بر این که رأس مطهر برگردانیده شد به کربلاء. و مؤرخ شهیر صاحب حبیب السیر گوید: تمامی رؤس شهداء را یزید به حضرت سجاد (ع) تسلیم کرد و آن حضرت آنها را در روز بیستم صفر با بدان طاهره ملحق فرمود و بعد متوجه مدینه شد و این صحیح ترین روایات درباره ی مدفن رأس مکرم است. و نظیر این کلام در ریاض الاحزان است ص 155 و محدث قمی (ره) نیز در نفس المهموم از حبیب السیر نقل کرده است. از این نقلیات معلوم می شود یزید در اول امر بعد از اظهار امام علیه السلام که باید رأس مطهر را به من بدهی و آن پلید امتناع ورزید بعدا [ صفحه 350] امام علیه السلام اصرار فرموده و اشیاء غارت شده و رأس مطهر و سایر رؤس شهداء را گرفته است و در شام مزاری برای رؤس شهداء مشهور است شاید بعضی از رؤس مانده و در دمشق دفن شده است. علامه ی مجلسی (ره) در بحار فرموده: رأس مبارک با جسد شریف مدفون است و این قول مشهور میان علماء ما امامیه است و آن را علی بن الحسین علیهماالسلام برگردانید. و سید ابن طاووس (قدس سره) در اقبال نیز بر این قول اعتماد فرموده است گر چه به احتمال این که اسراء اهل بیت علیهم السلام یک ماه در شام توقف کرده باشند در قضیه ی اربعین به اشکال دچار شده ولی به مدفون شدن رأس مطهر در کربلاء اعتماد فرموده است در صورتی که جمعی چنانچه عبارت بعضی از آنها نقل شد تصریح کرده اند که