سوگنامه آل محمد صلی الله علیه و آله: در ذکر مصائب جانسوز چهارده معصوم علیهم السلام و شهداء و اسراء کربلا صفحه 109

این فرازهای تاریخی نشان می دهد که امام هشتم و یارانش در عصر خلافت هارون، تحت نظر و در سانسور شدید بودند، ولی هارون در جریان شهادت رساندن امام کاظم (ع) شکست سیاسی اجتماعی خورده بود و می خواست با امام رضا (ع) به گونه ملایمتر رفتار کند.

امام هشتم در عصر خلافت مأمون

در حدود سال 196 ه.ق مأمون فرزند هارون بر مسند خلافت نشست و خلافت او بیست و یکسال طول کشید، مأمون امام هشتم (ع) را از مدینه به خراسان آورد، و برحسب ظاهر می خواست با نزدیک جلوه دادن خود به آن حضرت، شورشها را بخواباند و مردم را از خود راضی نگهدارد، توضیح مختصر اینکه:

با روی کار آمدن عباسیان، دو نیرو همواره با آنها در حال مبارزه بودند، یکی علویان و دیگری ایرانیان.

به نظر صاحب نظران به احتمال قوی همین امر باعث شد که مأمون حضر رضا (ع) را به خراسان بطلبد و او را به قبول ولایت عهدی وادار نماید، و با این روش، هم علویان را راضی کند و هم ایرانیان را که حبّ علی (ع) و آل علی (ع) سرلوحه زندگیشان بود، خشنود سازد، ولی چنانکه خواهیم خواند، روش امام هشتم (ع) توطئه مأمون را خنثی کرد، و کم کم مردم فهمیدند که مأمون نیز مانند پدرش، طاغوت است و پیروی از او، پیروی از طاغوت می باشد.

مأمون در سال 200 ه.ق نامه ها و رسولان متعدّد به مدینه به حضور حضرت رضا (ع) فرستاد و آن حضرت را با تاکید و تشدید، و... به خراسان دعوت کرد، و جریان به گونه ای شد که امام هشتم (ع) صلاح را بر اینم دید که به این مسافرت، تن در دهد، اکنون در اینجا به این چند روایت در اینم راستا توجه کنید: