سوگنامه آل محمد صلی الله علیه و آله: در ذکر مصائب جانسوز چهارده معصوم علیهم السلام و شهداء و اسراء کربلا صفحه 114

جز این ندارم».

آنگاه حضرت رضا (ع) فرمود: من ولیعهدی را می پذیرم به شرط آنکه:

لا آمُرُ وَ لا اَنْهِی وَ لا اَفْتِی وَ لا اَقْضِی وَ لا اُوَلِّی وَ لا اَعْزِلُ وَ لا اُغَیِرُ شَیْئاً مِمّا هُوَ قائمٌ.

: «نه امری کنم و نه نهی، نه فتوائی دهم و نه حکمی، و نه کسی را به کار گمارم و نه کسی را از کار بر کنار کنم، و هیچ چیزی را که پا برجا است، دگرگون نسازم».

مأمون همه این شرائط را پذیرفت. (1)

نتیجه اینکه: در حقیقت امام هشتم (ع) ولایت عهدی را نپذیرفت، و تنها از روی ناچاری به نام آن بی آنکه در امور دخالت کند، اکتفا شد.

خنثی شدن نقشه های مأمون

قبلاً گفتیم که مامون برای استحکام خلافت خود می خواست با این نقشه ها، جلو اعتراضها و شورشها را بگیرد، و حتی پیوند مردم را نسبت به امام هشتم (ع) سست نماید و... در این راستا نقشه های دیگری را نیز اجرا کرد، که برحسب ظاهر احترام به امام بود ولی در باطن می خواست خودش را حفظ نماید.

اما می دید نقشه ها یکی بعد از دیگری خنثی می شود، و نتیجه معکوس می دهد، و روز بروز بر مقام علمی و معنوی، و شخصیت سیاسی و اجتماعی امام می افزاید، سرانجام آن دنیا پرست بدطینت چاره ای ندید جز اینکه به طور مرموزی، آن بزرگوار را مسموم کرده و شهید کند.

علاّمه مجلسی می گوید: «بدانکه علمای شیعه و سنّی اختلاف نظر دارند که آیا