بهار بندگی ویژه مبلغان ماه مبارک رمضان صفحه 22

ضمیر متکلم مع الغیر در قرآن

س. منظور خداوند از آوردن کلمه «نا» و «نحن» یعنی «ما» که در بعضی از آیات اشاره شده، چه کسانی هستند؟

ج. یک نکته آن به اقتضای اشاره به عظمت متکلّم در مقام بیان بعضی مطالب است که به ضمیر جمع مناسب با بلاغت و تکلّم به مقتضای حال است، تا مخاطب، باتوجّه به عظمت متکلّم، مطلب را - چنان که باید و شاید و به طورجدّی - دریافت نماید و اهمیت آن را درک کند؛ مثل:) إِنّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَ إِنّا لَهُ لَحافِظُونَ ((1)، که به این تعبیر مشحون از اعجاز و متضمّن پنج ضمیر جمع، محفوظ بودن درون قرآن مجید را به حفظ الهی، به طور بسیار اکید و بلیغ بیان فرموده است؛ که با تعبیری مثل: «انی نزلت الذکر و انی له لحافظ» بیان نمی شود.

نکته دیگر این است که گاهی بعضی کارهای الهی به واسطه ملائکه - که جنود و عدد آنها را هم غیر از او کسی نمی داند:) وَ ما یَعْلَمُ جُنُودَ رَبِّکَ إِلاّ هُوَ2 (- انجام می گیرد و ملائکه مدبّرات یا مقسّمات و دیگران که مأموریت هایی دارند، به عنوان واسطه عمل می کنند. برای اینکه اشاره به این باشد که این عمل بدون واسطه انجام نشده، به لفظ جمع متکلّم مع الغیر بیان می شود؛ مثل اینکه بلاتشبیه مدیر یک کارخانه و مؤسّسه - که همه امور و جریان آن کارخانه به واسطه یا بی واسطه، کار اوست - می گوید: این کار را کردیم، و گاه ضمیر متکلّم وحده بیان می شود که عنایت خاص به چیزی و به خلق بلاواسطه چیزی معلوم شود و احتمال