- مقدمه ناشر 1
- اشاره 7
- راه اوّل: اهل بیت علیهم السلام راهی به سنت واقعی 8
- راه دوم: ضرورت حفظ سنت توسط معصوم 13
- راه سوم: احتیاج اسلام به عصر تطبیق 16
- راه چهارم: بررسی ابعاد تاریخی 17
- راه پنجم: ضرورت بقاء بُعد تبیین 18
- اشاره 22
- اقوال در مقصود از اهل بیت علیهم السلام 23
- راویان نزول آیه در شأن اصحاب کسا 24
- تصریح به صحّت حدیث کسا 26
- راویان حدیث از صحابه 26
- حدیث کسا 27
- مقصود از حجیّت 29
- دلالت آیه بر عصمت 32
- اشاره 36
- پاسخ به شبهات 36
- 1 - قرینه سیاق 37
- توضیح 37
- شبهه اول: همسران پیامبر از اهل بیتند 37
- 2 - مقصود از بیت، محلّ سکونت است 39
- 3 - حدیث امّ سلمه 41
- 4 - دیدگاه عکرمه، مقاتل و عروه بن زبیر 43
- 5 - تهمت به ابن عباس 45
- 6 - قیاس به نظایر 45
- شبهه دوم: دلالت آیه بر عصمت هنگام نزول 48
- شبهه سوم: عصمت و تبعیض 49
- شبهه چهارم: اذهاب به معنای رفع است 50
- شبǙǠپنجم: عصمت و سقوط تکلیف 51
- شبهه ششم: عصمت سایر ائمّه علیهم السلام 51
- شبهه هفتم: دعا برای تطهیر 52
- شبهه هشتم: عصمت برای تمام صحابه 53
- شبهه نهم: رجس به معنای شرک 54
- اشاره 56
- معانی مفردات آیه 56
- اقوال در «اولی الامر» 58
- عصمت «اولی الامر» 59
- تفسیر قرآن به روایات 60
- بررسی احادیث شیعه 61
- «اولی الامر» در روایات اهل سنّت 62
- بررسی دیدگاه اهل سنّت 63
- راویان نزول آیه در شأن اهل بیت علیهم السلام 68
- مصداق اهل ذکر در روایات اهل بیت علیهم السلام 69
- آیه اهل الذک 69
- مصادیق «ذکر» در قرآن کریم 71
- تفسیر آیه 72
- تنزیل و تطبیق آیه 73
- اهل بیت علیهم السلام حاملان حقایق قرآن 74
- «اهل الذکر» در حدیث اهل سنّت 75
- مفهوم صدق 76
- توضیح 76
- صدق در اصطلاح قرآنی 77
- مقصود از «صادقین» در آیه 78
- مصداق «صادقین» در آیه 79
- بررسی روایات 82
- نقد احادیث مخالف 82
- اشاره 84
- مرجعیت دینی و امامت اهل بیت علیهم السلام 87
- مقصود از «من عنده علم الکتاب» 89
- مفهوم «اعتصام» 93
- توضیح 93
- کسانی که تمسّک به آنان واجب است 94
- «حبل اللَّه» در روایات اهل بیت علیهم السلام 97
- حبل اللَّه در روایات اهل سنّت 97
- اشاره 107
- متن حدیث 108
- تکرار حدیث 110
- تصحیح حدیث 111
- راویان حدیث ثقلین از صحابه 113
- راویان حدیث ثقلین از تابعین 115
- فهم نکات حدیث 123
- حدیث ثقلین وصیّت پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم 123
- احتجاج به حدیث ثقلین 129
- شبهه اوّل: عدم تخریج بخاری 132
- شبهات 132
- شبهه دوّم: وجود عطیه در سند 134
- شبهه سوّم: وجود علی بن منذر در سند 135
- شبهه چهارم: مقصود از اهل بیت علمای امت است 136
- شبهه پنجم: عمومیت عترت 137
- شبهه ششم: تذکر نه تمسک 140
- شبهه هفتم: تفسیر زید بن ارقم 143
- شبهه هشتم: تضعیف ذیل حدیث 144
- شبهه نهم: تعارض با حدیث کتاب اللَّه و سنتی 145
- الفاظ حدیث 150
- اشاره 150
- روایت اباصلت 151
- راویان حدیث از صحابه 152
- راویان حدیث از تابعین 153
- تصحیح حدیث حاکم نیشابوری 161
- اعتراف صحابه به اعلمیت امام علی علیه السلام 167
- اعتراف تابعین به اعلمیت امام علی علیه السلام 171
- دلالت حدیث 172
- شواهد متنی حدیث «مدینه علم» 173
- شواهد مضمونی حدیث «مدینه علم» 175
- دفع تعارض ها 176
- نقد اشکالات بر حدیث «مدینه علم» 179
- اشکال اول: حکم به ضعف حدیث 179
- اشاره 179
- اشکال دوّم: جعلی بودن حدیث 182
- اشکال چهارم: اباصلت منکر الحدیث است 184
- اشکال سوم: تشیّع اباصلت هروی 184
- اشکال پنجم: تکذیب متن حدیث 188
- اشکال ششم: اشکال در عصمت امام علی علیه السلام 189
- الفاظ حدیث 195
- اشاره 195
- راویان حدیث از تابعین 196
- راویان حدیث از صحابه 196
- تصحیح حدیث 203
- وجه شبه در حدیث 204
- مفاد حدیث 205
- مقصود از «اهل بیت» در حدیث 206
- آیا اهل سنت متمسک به اهل بیت اند؟ 207
- اشاره 211
- الفاظ حدیث 211
- راویان حدیث از صحابه 212
- مقصود از اهل بیت 213
- دلالت حدیث 214
- بررسی لفظ «صدّیق» و «فاروق» 217
- توضیح 217
- امام علی علیه السلام صدّیق اکبر و فاروق اعظم 219
- اشاره 225
- الفاظ حدیث 225
- راویان حدیث از صحابه 227
- تصحیح حدیث 230
- تصریح به صحت حدیث 230
- احتجاج امیرالمؤمنین علیه السلام به حدیث 231
- اشاره 232
- مصادر علوم اهل بیت علیهم السلام 232
- عصمت اهل بیت علیهم السلام 233
- 1 - تعلیمات پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم 233
- اشاره 233
- 2 - استناد به رسول خداصلی الله علیه وآله وسلم 234
- 3 - کتاب حضرت علی علیه السلام 235
- 5 - اشراقات الهی (الهام) 238
- 4 - مصحف فاطمه علیها السلام 238
- 6 - علم غیب 241
- توضیح 243
- حجیّت اخبار ثقات 244
- ادله حجیّت خبر ثقه 245
- وجوب عمل به اخبار شیعه از اهل بیت علیهم السلام 248
- الف) ادله وجوب عمل به اخبار اهل بیت علیهم السلام 248
- توضیح 248
- اشاره 254
- 1 - عدالت و وثاقت راویان شیعی 254
- ب) ادله وجوب رجوع به احادیث شیعه 254
- 2 - فهرست شناسی دقیق 264
- 3 - وجود جرح و تعدیل راویان 265
- 4 - رجال مشترک 266
- 1 تا 135 267
- 136 تا 274 272
- 6 - اختلاف در حدیث 278
- 7 - تساهل در نقل از راویان 279
- 8 - تبعیض در نقل روایات 280
- 9 - عامل سیاست و تعصّب 284
- 10 - محرومیّت از حدیث شیعه 284
- 12 - کتب شیعه راهی برای رسیدن به فقه اهل بیت علیهم السلام 285
- 11 - اشکالی نقضی 285
- 13 - تشیّع راوی، مضر نیست 286
- حکم عقل در عمل به روایات مخالف 287
- میزان در ردّ روایت 288
- پاسخ به شبهات 289
- دیدگاه اهل حدیث و متکلّمان در عمل به روایات مخالف 292
- اطلاق در قبول روایات مخالف 295
- بررسی یک قاعده 297
- اعتراف به حق 301
- آثار رجوع به احادیث اهل بیت علیهم السلام 302
- بازگشت جمیع علوم به امام علی علیه السلام 303
- رجوع صحابه به امام علی علیه السلام 305
- جلوگیری از مرجعیت دینی اهل بیت علیهم السلام 311
- 1 - دوران امام علی علیه السلام 313
- اشاره 313
- اهل بیت علیهم السلام و تدوین حدیث 313
- 2 - دوران امام حسن و امام حسین علیهما السلام 315
- 3 - دوران امام سجادعلیه السلام 316
- 4 - دوران امام باقرعلیه السلام 317
- 5 - دوران امام صادق علیه السلام 318
- 6 - دوران امام کاظم علیه السلام 320
- 7 - دوران امام رضاعلیه السلام 321
- 9 - دوران امام هادی علیه السلام 322
- 8 - دوران امام جوادعلیه السلام 322
- 10 - دوران امام حسن عسکری علیه السلام 323
- مرجعیت دینی اهل بیت علیهم السلام از دیدگاه امام علی علیه السلام 324
- اشاره 331
- شبهه اول: تحریف در کتب اربعه شیعه 332
- شبهه دوم: مشکل خطّ غلوّ 333
- شبهه سوم: مهذّب نبودن تراث حدیثی شیعه!! 337
- شبهه چهارم: تناقض در روایات 342
- شبهه پنجم: اختلاف در ابواب کتاب کافی 345
- شبهه ششم: عدم نقل روایت از امام حسن عسکری علیه السلام 346
- شبهه هشتم: نقد صحابه به جهت دفاع از شریعت 351
- شبهه هفتم: اتّهام به حافظان سنت!! 351
- شبهه نهم: انحصار طریق در اهل بیت علیهم السلام 355
- شبهه دهم: دفاع از ابوهریره در نقل حدیث 356
- شبهه یازدهم: راویان شیعه در ترازوی نقد!! 358
- شبهه دوازدهم: جرح بریده بن معاویه عجلی!! 362
- شبهه سیزدهم: جرح لیث البختری 363
- شبهه چهاردهم: نقل کلامی از شیخ طوسی رحمه الله 364
- شبهه شانزدهم: نقل حدیث از راویان ضعیف 368
- شبهه هفدهم: ضعف روایات شیعه 369
- شبهه هجدهم: طعن بر هشام بن سالم جوالیقی 371
- شبهه نوزدهم: طعن بر مؤمن الطاق!! 371
- شبهه بیستم: تبعیض در نقل روایت 373
- شبهه بیست و یکم: توثیق ابوهریره!! 374
- شبهه بیست و دوم: بودن رشد در مخالفت با عامه 375
- شبهه بیست و سوم: ادعای اجماعات دروغین!! 377
- شبهه بیست و چهارم: تکذیب ابن ابی عمیر 380
- شبهه بیست و پنجم: اعتراض بر حیطه وظایف اوصیا 382
- شبهه بیست و ششم: تضعیف زراره 384
- اشاره 392
- ویژگی اوّل: غنی بودن از حیث منابع استنباط 393
- ویژگی دوم: تدرّج در بیان احکام 394
- ویژگی سوم: نیاز به عصر تطبیق 395
- ویژگی پنجم: اهل بیت علیهم السلام مرجع حل اختلاف 397
- ویژگی ششم: اهتمام به حدیث 398
- ویژگی هفتم: نیاز به عصر تبیین و توسعه 400
- ویژگی هشتم: استقلال فقهی 404
- ویژگی نهم: استناد به بیان معصوم 408
- ویژگی دهم: تدوین حدیث با نظارت معصوم 410
- ویژگی یازدهم: فتح باب اجتهاد 411
- ویژگی سیزدهم: اقتدا به رسول در تعمیم منابع 413
- ویژگی چهاردهم: وفور نصوص 414
- اشاره 416
- گواهی صحابه 417
- عظمت حضرت علی علیه السلام در احادیث نبوی 417
- گواهی تابعین 418
- اعتراف علمای اهل سنت 418
- ولادت امام حسن علیه السلام 422
- امام حسن علیه السلام از دیدگاه رسول خداصلی الله علیه وآله وسلم 423
- امام حسن علیه السلام از دیدگاه صحابه و تابعین 424
- امام حسن علیه السلام از دیدگاه علمای اهل سنت 426
- کرم امام حسن علیه السلام 428
- عبادت امام حسن علیه السلام 429
- بلاغت امام حسن علیه السلام 429
- خلافت امام حسن علیه السلام 430
- حلم امام حسن علیه السلام 430
- شهادت امام حسن علیه السلام 432
- از کلمات امام حسن علیه السلام 433
- اشاره 436
- ولادت امام حسین علیه السلام 436
- عبادت امام حسین علیه السلام 437
- حلم امام حسین علیه السلام 438
- فضایل امام حسین علیه السلام از زبان رسول خداصلی الله علیه وآله وسلم 439
- گفتار صحابه درباره امام حسین علیه السلام 441
- امام حسین علیه السلام از دیدگاه تابعین 443
- امام حسین علیه السلام از دیدگاه علمای اهل سنت 443
- شهادت امام حسین علیه السلام 445
- ولادت امام سجادعلیه السلام 446
- نامگذاری 446
- عظمت امام سجادعلیه السلام 447
- حلم امام سجادعلیه السلام 447
- کرم و جود امام سجادعلیه السلام 449
- عبادت امام سجادعلیه السلام 450
- گریه طولانی بر امام حسین علیه السلام 450
- صبر امام سجادعلیه السلام 450
- امام سجادعلیه السلام از دیدگاه سلف 451
- دیدگاه مورّخان اهل سنت درباره امام سجادعلیه السلام 456
- امام سجادعلیه السلام از دیدگاه متأخرین 461
- اعتراف اهل سنت به امامت حضرت سجادعلیه السلام 462
- احادیث امام سجادعلیه السلام 462
- شهادت امام سجادعلیه السلام 464
- بشارت رسول خداصلی الله علیه وآله وسلم 465
- عبادت امام باقرعلیه السلام 466
- جود امام باقرعلیه السلام 467
- معجزات امام باقرعلیه السلام 468
- امام باقرعلیه السلام از دیدگاه معاصرین 469
- امام باقرعلیه السلام از دیدگاه علمای اهل سنت 470
- تصریح به امامت 476
- شهادت امام باقرعلیه السلام 478
- ولادت و وفات امام صادق علیه السلام 479
- علم امام صادق علیه السلام 480
- اخلاص امام صادق علیه السلام 481
- سخاوت امام صادق علیه السلام 482
- بردباری و گذشت امام صادق علیه السلام 483
- مناظره امام صادق علیه السلام با ابوحنیفه 484
- امام صادق علیه السلام از دیدگاه معاصرین خود 485
- امام صادق علیه السلام از دیدگاه علمای اهل سنت 487
- اعتراف به امامت امام صادق علیه السلام 492
- احادیثی از امام صادق علیه السلام 495
- ولادت امام کاظم علیه السلام 501
- عبادت امام کاظم علیه السلام 501
- گذشت و بردباری امام کاظم علیه السلام 502
- توبه بُشر حافی به واسطه امام کاظم علیه السلام 503
- امام کاظم علیه السلام از دیدگاه معاصرین خود 504
- امام کاظم علیه السلام از دیدگاه علمای اهل سنت 505
- اعتراف اهل سنت به امامت حضرت موسی بن جعفرعلیه السلام 510
- نصّ بر امامت 514
- تاریخ ولادت و شهادت 514
- فضایل امام رضاعلیه السلام 515
- کلمات اهل سنت درباره امام رضاعلیه السلام 516
- نقد شبهات ابن تیمیه 520
- ترس عباسیان از علویان 524
- عصر مأمون عباسی 525
- سیاست مأمون در مواجهه با مشکلات 527
- موضع امام رضاعلیه السلام در مقابل سیاست مأمون 529
- شهادت امام رضاعلیه السلام 530
- نصّ بر امامت 533
- تاریخ ولادت 533
- القاب حضرت جوادعلیه السلام 534
- عظمت امام جوادعلیه السلام در سنین کودکی 534
- امام جوادعلیه السلام از دیدگاه اهل سنت 538
- برخی از احادیث امام جوادعلیه السلام 540
- القاب حضرت هادی علیه السلام 543
- تاریخ ولادت و وفات 543
- نصّ بر امامت 544
- امام هادی علیه السلام در کلمات اهل سنت 545
- ولادت حضرت 549
- نصّ بر امامت 549
- امام حسن عسکری علیه السلام در کلمات اهل سنت 550
- فضایل امام حسن عسکری علیه السلام 554
- تاریخ شهادت 557
- 1 - علامه شمس الدین قاضی ابن خلکان شافعی (متوفای 681ه. ق) 558
- اشاره 558
- 2 - علامه صلاح الدین خلیل بن أیبک صفدی 558
- ولادت امام مهدی علیه السلام 558
- 4 - علامه میر خواند 559
- 5 - علی بن حسین مسعودی (متوفای 346ه. ق) 559
- 3 - ابن اثیر جزری 559
- 6 - ابوالفداء اسماعیل بن علی شافعی (متوفای 732ه. ق) 560
- 8 - سبط بن جوزی 560
- 7 - علامه محمّد فرید وجدی 560
- 12 - احمد بن حجر هیتمی شافعی 561
- 10 - شمس الدین محمّد بن طولون حنفی (متوفای 953ه. ق) 561
- 11 - میرزا محمّد بن رستم بدخشی شافعی 561
- 15 - ابوالولید محمّد بن شحنه حنفی 562
- 14 - مؤمن بن حسن شبلنجی شافعی (متوفای 1298ه. ق) 562
- 18 - شیخ زین الدین عمر بن وردی (متوفای 749ه. ق) 563
- 19 - ابوالعباس احمد بن علی قلقشندی شافعی 563
- 17 - شیخ صفی الدین عبدالمؤمن بغدادی (متوفای 739ه. ق) 563
- 20 - ابو عبداللَّه یاقوت حموی 563
- 24 - نور الدین ابن صباغ مالکی 564
- 23 - ابوالفتح محمّد بن عبدالکریم شهرستانی (متوفای 548ه. ق) 564
- 22 - ابن خلدون مغربی (متوفای 808ه. ق) 564
- 27 - فضل بن روز بهان 565
- 26 - ملاعلی قاری حنفی مکّی (متوفای 1014ه. ق) 565
- 28 - جمال الدین محمّد بن یوسف زرندی حنفی (متوفای 750 32ه. ق) 565
- 32 - شیخ حسین بن محمّد دیار بکری مالکی (متوفای 966ه. ق) 566
- 29 - قاضی بهلول بهجت افندی 566
- 30 - حافظ محمّد بن یوسف گنجی شافعی (متوفای 658ه. ق) 566
- 31 - احمد امین مصری 566
- 33 - شمس الدین ذهبی شافعی (متوفای 748ه. ق) 567
- 34 - فخر رازی شافعی 567
- 36 - شریف انس کُتُبی حسنی 568
- 35 - علامه نسّابه سید محمّد بن حسین حسینی سمرقندی مدنی (متوفای 996ه. ق) 568
- 37 - شیخ عبداللَّه بن محمّد شبراوی مصری شافعی (متوفای 1172ه. ق) 569
- 41 - ابوالبرکات نعمان بن محمود آلوسی حنفی (متوفای 1317ه. ق) 570
- 40 - محمّد بن عبدالرسول برزنجی شافعی (متوفای 1103ه. ق) 570
- 39 - جمال الدین احمد بن علی حسینی معروف به ابن عنیه (متوفای 828ه. ق) 570
- کسانی که مهدی را همان موعود جهانی می دانند 571
- مهدی علیه السلام از آل محمّدصلی الله علیه وآله وسلم است 573
- سیره و اخلاق مهدی علیه السلام 575
- علم مهدی علیه السلام 576
- اشاره 577
- توضیح 582
- مفهوم صحابه 582
- آرای مختلف در مورد صحابی 583
- مفهوم اصطلاحی صحابه 583
- تضعیف حدیث «اصحابی کالنجوم» 584
- بررسی کلّی روایات 587
- البانی و تضعیف سندهای حدیث 588
- بررسی دلالت حدیث 592
- قسمت اول 594
- قسمت دوم 597
- قسمت سوم 599
حضرت علی علیه السلام خطاب به علمای یهود کرده و فرمود: از آنچه می خواهید سؤال کنید؛ زیرا پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم مرا هزار باب از علم تعلیم کرده که از هر بابی، هزار باب منشعب می شود. علمای یهود از حضرت سؤال های خود را پرسیدند. حضرت علی علیه السلام فرمود: من یک شرط برای شما می گذارم و آن این که اگر آن طور که در تورات شما آمده، شما را خبر دادم، به دین ما ایمان آورید، من شما را پاسخ می دهم. آنان قبول کردند.
حضرت فرمود: از یک یک خصلت ها سؤال نمایید... .
در این حدیث آمده که حضرت به تمام سؤال های آنان پاسخ گفت و در آخر آنان شهادت به وحدانیت خدا و نبوّت پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله وسلم دادند و گفتند: ما گواهی می دهیم که تو داناترین فرد این امّت هستی.(1)
اهل بیت علیهم السلام و تدوین حدیث
اشاره
رویّه نگاشتن حدیث پس از پیامبر در میان ائمه اهل بیت ایشان علیهم السلام رواج داشت و امامان به تبع از رسول خداصلی الله علیه وآله وسلم به این امر تأکید داشته و دوستداران اهل بیت نیز به کتابت حدیث همت می گماشتند.
دکتر شوقی ضیف می نویسد: «توجه شیعه به نوشتن فقه بسیار قوی بوده است، و علت آن، اعتقادی بوده که آنان به امامان خود داشتند، آن ها امامان را هادی و مهدی دانسته و معتقد بودند باید به تمام فتاوای آن ها ملتزم بود. لذا به فتاوا و قضاوت های علی علیه السلام توجه کردند. بنابر این اوّلین تألیف از میان شیعه و به دست سلیم بن قیس هلالی، معاصر حجّاج بوده است».(2)
1 - دوران امام علی علیه السلام
سید شرف الدین می نویسد: «امام علی علیه السلام و شیعیان او از همان ابتدا به مسئله تدوین حدیث توجه کردند. اولین چیزی که علی علیه السلام در ابتدا بدان توجه کرد، کتابت
1- 1145. عرائس المجالس، ص 413، 419؛ قصص الانبیاء قطب الدین راوندی، ص 255، فصل 8.
2- 1146. تاریخ الأدب العربی، ص 453 ؛ تمهید التاریخ الفلسفه الاسلامیه، ص 202و203.