مرجعیت دینی اهل بیت علیهم السلام و پاسخ به شبهات صفحه 323

شاگردان امام هادی علیه السلام که دارای تألیف بوده اند به 27 نفر می رسند که 414 اثر از خود به یادگار گذاشته اند. از میان آن ها احمد بن محمّد برقی با 120 کتاب، فضل بن شاذان با 180 کتاب، محمّد بن عیسی بن عبید با 19 کتاب، محمّد بن احمد بن ابراهیم با 60 کتاب و یعقوب بن اسحاق با 12 کتاب، می توان نام برد.(1)

راویان از آن حضرت 185 نفرند.(2)

10 - دوران امام حسن عسکری علیه السلام

در این دوران با آنکه ظلم و ستم و اختناق فراوان بود، امّا تأکید و ترغیب حضرت بر تدوین و تألیف حائز اهمیت است.

داوود بن قاسم می گوید: «کتاب یوم و لیله» از یونس آل یقطین را به حضرت عرضه کردم، امام علیه السلام فرمود: «تصنیف چه کسی است؟» گفتم: نوشته یونس است. آنگاه فرمود: «خداوند با هر حرفی نوری به او در قیامت خواهد داد».(3)

همچنین برخی از آثار بر حضرت عرضه شد که فرمودند: «صحیح است به آن عمل کنید».(4)

نوشته هایی که به حضرت منسوبند عبارت است از:

- «تفسیر القرآن» که حسن بن خالد برادر محمّد بن خالد آن را نقل کرده است. البته امروزه کتابی با عنوان «تفسیر الامام العسکری» موجود است که عالمان رجال و حدیث، نقدهایی بر آن داشته و آن را غیر از نوشته اصلی می دانند.(5)

- «کتاب المنقبه» که مشتمل بر بسیاری از احکام و مسائل حلال و حرام است.(6)

به جز این ها هم کتب دیگری به حضرت منسوب است.(7)

شانزده تن از شاگردان حضرت، از خود تألیف به یادگار گذاشته اند که 118 عنوان کتاب ثمره آن است. از میان آن ها علی بن حسن فضال با 36 کتاب، محمّد بن حسن

1- 1218. سیر حدیث در اسلام، ص 281-298.
2- 1219. رجال طوسی، ص 409-427.
3- 1220. رجال نجاشی، ص 447.
4- 1221. فلاحل السائل، ص 183.
5- 1222. ر.ک: الذریعه، ج 4، ص 283.
6- 1223. همان، ج 3، ص 149.
7- 1224. تدوین السنه الشریفه، ص 185.