مجموعه رهیافت: احکام اجتهاد، احتیاط، تقلید صفحه 157

رجوع کند (آیت الله خویی).(1)

عمل جاهل (همۀ اقسام جاهل) درصورتی که به مطابقت آن با واقع یا با فتوای مجتهدی که اکنون(2) باید از او تقلید کند، علم پیدا کند، به آن اکتفا می شود؛ بلکه همین حکم در جایی که در مطابقت آن عمل با واقع شک دارد، جاری است. این حکم به علت این است که در کیفیت عملی که از او صادر شده است، شک دارد. مگر در بعضی جاها؛ مانند جایی که مکلف بنایش بر مانعیت جزء یا شرطی بوده است و احتمال می دهد آن جزء یا شرط را غفلتاً اتیان کرده باشد. در همین جا هم درصورتی که بر آن مخالفت، اثری غیر از وجوب قضا مترتب نباشد، به وجوب قضا حکم نمی شود و به همان عمل قبلی اکتفا می شود (آیت الله سیستانی).(3)

عمل جاهل مقصر ملتفت، بدون تقلید اگرچه مطابق واقع باشد، باطل است؛ مگر درصورتی که قصد قربت حاصل شده باشد. همچنین درصورت مخالفت هنگامی که مرجع تقلید قائل به عدم وجوب اعاده باشد، صحیح است؛ هرچند در زمان عمل قائل به اعاده بوده است.

اما عمل جاهر قاصر یا مقصر غافل در حین عمل، با تحقق قصد قربت صحیح است، اگر مطابق فتوای مجتهدی باشد که بعد از عمل از

1- سیدمحمدکاظم طباطبایی یزدی، عروه الوثقی، ج1، تقلید،م16.
2- مطابقه مع فتوی من یجب تقلیدهحین النظر.
3- سیدمحمدکاظمطباطبایی یزدی، عروهالوثقی، ج1، تقلید، م16؛ ناصر مکارمشیرازی؛ سیدعلی سیستانی؛ سیدابوالقاسمخویی؛ محمد فاضل لنکرانی؛ سیدروح الله خمینی؛سیدابوالقاسم خویی: «العبره فی الصحّه بمطابقه العمل للواقع، والطریق إلیها هو فتوی من یجب الرجوع إلیه فعلاً.»