مجموعه رهیافت: احکام اجتهاد، احتیاط، تقلید صفحه 41

(آیت الله فاضل).(1)

اطمینان و علم مساوی هستند مطلقاً (آیت الله خویی).(2)

در غیر مرافعات و بعض موارد حکم حاکم، اطمینان در حکمِ یقین است (آیت الله تبریزی).(3)

7.5.4. جاهلِ مقصر و جاهلِ قاصر

جاهل قاصر: کسی است که اصلاً ملتفت جهلش نیست یا اگر ملتفت باشد، به طرق رفع جهل، علم ندارد.

جاهل مقصر: کسی است که ملتفت جهلش است و طرق ممکن رفع جهل را هم می داند؛ اما در پیمودن آن طرق کوتاهی می کند (رهبر معظم انقلاب).(4)

ملاک، التفات داشتن و احتمال بطلان و شک در صحت و عدمِ صحت عمل است؛ به این معنا که اگر کسی احتمالِ بطلانِ عمل خاصی را بدهد و در صحتِ آن شک داشته باشد و درعین حال سؤال نکند، جاهلِ مقصر محسوب می شود و معذور نیست؛ اما اگر به جهل خود توجه نداشته باشد و احتمال بطلان ندهد و عمل را صحیح بداند، جاهل قاصر محسوب می شود و معذور است (آیت الله فاضل).(5)

در هر عصری تفسیر و تبیین مصادیق جاهل

1- محمد فاضل لنکرانی، جامعالمسائل، ج3، س28.
2- سیدابوالقاسم خویی، استفتائات، تقلید، س11.
3- جواد تبریزی، استفتائات،ج1، س65.
4- سیدعلی خامنه ای، تحریر المسائل، م38.
5- محمد فاضل لنکرانی، جامعالمسائل، ج2، س36.