حدود و قصاص و دیات صفحه 156

دوّم: سگ گلّه است، و در دیه آن نیز خلاف است، اکثر یک گوسفند گفته اند، و بعضی بیست درهم گفته اند، که یک هزار و دویست و شصت دینار باشد به زرّ قدیم، و بعضی به قیمت قائل شده اند.

سیّم: سگی است که حراست باغ می کند، و اکثر بیست درهم گفته اند دیه او را، و بعضی قیمت گفته اند، و ثانی اظهر است.

چهارم: سگ زراعت است، و اکثر گفته اند: دیه آن یک قفیز (1) گندم است.

و در روایت دیگر جریب گندم وارد شده است، و جریب چهار قفیز است، و بعضی قیمت گفته اند، و بعضی گفته اند: دیه سگی که حراست خیمه یا خانه می کند یک زنبیل خاک است، و بعضی گفته اند: این کنایه از آن است که دیه ندارد.

بحث چهارم: اگر کسی خوکی از ذمّی بکشد که پنهان در خانه خود نگاه داشته باشند

، قیمت آن را می دهد، آن قیمتی که ایشان در میان خود بر آن معامله می کنند، و هم چنین اگر شراب یا آلات لهو که حلال می دانند، پنهان داشته باشند، و مسلمانی تلف کند، قیمت آن را نزد آنها که حلال می دانند می دهد، و اگر علانیّه اظهار کنند، چون خلاف شرط ذمّه است، اگر بکشد یا تلف کند مسلمان چیزی بر او لازم نمی شود.

بحث پنجم [حیواناتی که به چرا می فرستند، اگر در شب جنایتی بر زراعت کسی، یا باغ کسی بکنند]

مشهور میان قدمای علماء آن است که حیواناتی که به چرا می فرستند، اگر در شب جنایتی بر زراعت کسی، یا باغ کسی بکنند صاحب حیوان ضامن است، و اگر در روز جنایتی بکنند ضامن نیست، و روایتی (2) در این باب وارد شده است که صاحب زراعت روز می باید زراعت خود را محافظت کند، برای آن که ضرور

1- تهذیب الاحکام 10: 310 ح 7.

2- تهذیب الاحکام 10: 310 ح 11.

است که حیوانات به چریدن بروند، و در شب صاحب حیوان می باید حیوان خود را محافظت نماید، و اکثر متأخرین شب و روز را اعتبار نکرده اند، و گفته اند:

صاحب حیوان اگر در حفظ حیوان تقصیر کرده است ضامن است، خواه در شب، و خواه در روز، و اگر تقصیری نکرده است ضامن نیست.

ختم شد رساله بر دست احقر عباد محمد باقر بن محمد تقی، در پنجم ماه جمادی الاولی سنه اثنتی و مائه بعد الالف.

و چون در چند روزی بر وجه استعجال با وفور اشغال متنوعه نوشته شده، اگر منصفان روزگار بر خطائی و زللی مطّلع کردند زبان طعن نگشایند، و بدون تأمل بسیار مبادرت بر ردّ ننمایند، و ارجو من اللَّه سبحانه العفو من الخطاء و الزلل فی القول و العمل، و الحمد للّه أولا و آخرا و الصلاه علی سید المرسلین محمد و عترته الاقدسین.

به تاریخ بیست و چهارم جمادی الثانی سال هزار و چهار صد و چهار هجری رساله مبارکه به دست احقر العباد علی فاضل قائنی نجفی در شهر مقدّس قم پایان یافت [تصویر نسخه خطی].