حدود و قصاص و دیات صفحه 78

بکشند، حاکم شرع قرعه می زند باسم هر یک بیرون آید دیگری را می کشد، بعد از آن ورثه فرزند مقتول او را می کشند.

شرط چهارم: در قصاص آن است که قاتل کامل العقل باشد

، و در آن چند مسأله است:

اوّل: اگر دیوانه عاقلی یا دیوانه را بکشد او را بعوض نمی کشند، بلکه دیه از عاقله او می گیرند، و اگر در حالت عقل بکشد، و بعد از آن دیوانه شود او را می کشند.

دوّم: اگر طفل نابالغی کسی را بکشد، خواه مقتول بالغ باشد، و خواه کودک او را بعوض نمی کشند، بلکه دیه از عاقله او می گیرند.

و بعضی گفته اند: اگر طفل ده سالش تمام باشد او را قصاص می کنند.

بعضی گفته اند: اگر قامتش پنج شبر (1)باشد او را قصاص می کنند، و این دو قول میان متأخرین متروک است.

سیّم: اگر بالغی طفل نابالغی را بکشد، مشهور میان علماء آن است که او را بعوض می توان کشت، و ابو الصلاح «رحمه اللَّه» قائل شده است که او را نمی کشند، و دیه از او می گیرند. (2)

چهارم: هر گاه عاقلی دیوانه ای را بکشد، اگر دیوانه قصد او کرده و او از خود دفع کرده و دیوانه کشته شده خونش هدر است، نه قصاص لازم می شود، و نه دیه.

و روایت معتبری وارد شده است که در این صورت دیه را از بیت المال می دهند، و اگر بی سبب او را کشته، اگر بعمد کشته یا شبیه بعمد او را نمی کشند، و دیه از مال او می گیرند، و اگر به خطا کشته است دیه بر عاقله او است. (3)

پنجم: اگر مستی که عقلش زائل شده باشد کسی را بکشد به نحوی که اگر

1- وجب.

2- کافی ابی الصلاح/ 390- 384.

3- فروع کافی 7: 294 ح 1.