آئین کیفری اسلام جلد 3 صفحه 10

فقه الحدیث: در این موثّقه سماعه فرمود: اگر کودکی دزدی کند، انگشتانش قطع می گردد.- ظاهر روایت، بریدن انگشتان در مرتبه ی اوّل است.- و امام صادق علیه السلام فرمود:

کودک دزدی را نزد امیر مؤمنان علیه السلام آوردند، آن حضرت مقداری از گوشت سر انگشتش رابرید و فرمود: اگر بار دیگر دزدی کنی، دستت را می برم.

این روایت بر بریدن مقداری از گوشت سر انگشتان دلالت دارد نه بر قطع گوشت و استخوان؛ و در مرتبه ی دوّم فرمود: «قطعت یدک»، که به ظهور یا اطلاق بر همان قطع دستی که در مورد سارق مطرح است، دلالت دارد.

کیفیّت جمع بین روایات

برخی از فقها خواسته اند اختلاف بین این روایت ها را با مسأله ی اطلاق وتقیید یا تعارض به عموم و خصوص من وجه، و رجوع در مادّه ی اجتماع به عامّ فوق حلّ کنند؛ لیکن ما مبنای آن را قبول نداریم؛ لذا، از این وجه جمع، اعراض می کنیم؛ زیرا، چگونه امکان دارد بین روایتی که صریح در عفو در مرتبه ی اوّل است با روایتی که صریح در عفو در مرتبه ی اوّل و دوّم است، جمع به اطلاق و تقیید کرد؟

در روایت صحیحه ی حلبی آمد: «إذا سرق الصبیّ عفی عنه فإن عاد عزّر»؛(1) در روایت هفتم: «یعفی عنه مرّه»،(2) و در روایت اوّل: «یعفی عنه مرّه ومرّتین»(3) ذکر شد.

بعضی گفته اند: در «یعفی عنه مرّه فإن عاد»، کلمه ی «فإن عاد» اطلاق دارد؛ آن را به قرینه ی روایت «یعفی عنه مرّتین» تقیید کرده و می گوییم: اگر بعد از مرتبه ی دوّم عود کند.

مسأله اطلاق و تقیید یک امر رایج است و مانعی ندارد.

روشن است این وجه جمع صحیح نیست؛ زیرا، عود بعد از مرتبه ی اوّل، مرتبه ی دوّم

1- وسائل الشیعه، ج 18، ص 523، باب 28 از ابواب حدّ سرقت، ح 2.

2- وسائل الشیعه، ج 18، ص 524، ح 7.

3- وسائل الشیعه، ج 18، ص 522، ح 1.