آئین کیفری اسلام جلد 3 صفحه 344

مقام دوّم: کیفیّت ترتیب

اشاره

روایاتی که دلالت بر ترتیب دارد، در کیفیّت آن با هم اختلاف دارد؛ اقوالی که در مسأله کیفیّت ترتیب هست نیز متفاوت است. ابتدا اقوال را مطرح می کنیم؛ سپس به بیان مقدار دلالت اخبار می پردازیم.

قول اوّل: در نهایه(1) و مهذّب(2) و فقه راوندی(3) و تلخیص(4) گفته اند: اگر از محارب قتلی سر زده است، او را می کشند.

صاحب جواهر رحمه الله(5) در توضیح قتل می گوید: این قتل به نحو قصاص است. اگر مقتول هم طراز قاتل باشد و ولیّ دم عفو نکند، ولی در صورتی که ولی دم عفو کند یا هم ردیف نباشند، امام به عنوان حدّ محارب او را می کشد.

اگر محارب انسان کشته و مال برده است، اوّل مال یا بدلش را از او می گیرند سپس دست راست و پای چپش را قطع کرده، آن گاه او را می کشند، و سه روز بالای دار آویزانش می کنند، تا مردم بیایند و او را تماشا کنند.

اگر مالی گرفته ولی کسی را نکشته است، دست و پایش برخلاف قطع می گردد؛ سپس او را تبعید می کنند.

اگر افرادی را مجروح کرده ولیکن مالی نبرده و کسی را نکشته است، در مقابل آن جراحت، قصاص می شود، یا در صورت رضایت مجروح دیه می گیرد؛ اگر آن جنایت دیه ی معیّنی دارد و اگر دیه ای در شرع معیّن نشده است به حکومت و حکم حاکم مقدارش معلوم می شود و او را تبعید می کنند.

اگر محاربی با سلاح کشیدن فقط به ترساندن مردم پرداخت، قتل و اخذ مال و جراحتی در کار نبود، فقط او را به تبعید می فرستند.

1- النهایه فی مجرّد الفقه والفتوی، ص 720.

2- المهذّب لابن برّاج، ج 2، ص 553.

3- فقه راوندی( فقه القرآن)، ج 2، ص 387.

4- تلخیص( نکت الارشاد)، ص 354.

5- جواهر الکلام، ج 41، ص 574.