مشروعیت اقامه حدود و تعزیرات در عصر غیبت صفحه 117

الف)دیدگاه های متناقض در حجیت خبر واحد

یکم)انکار حجیت خبر واحد،به صورت مطلق

برخی چون سید مرتضی (1)،ابن زهره،ابن ادریس حلی (2)و امین الاسلام طبرسی (3)حجیت خبر واحد را انکار می کنند.

دوم)اثبات حجیت خبر واحد،به صورت مطلق

برخی چون شیخ طوسی، (4)به حجیت خبر واحد معتقدند.کسانی که خبر واحد را حجت می دانند،خود به دو دسته تقسیم شده اند.عدّه ای عقیده دارند که حجّیت اخبار آحاد به دلیل ظنون خاصه است؛یعنی دلیل خاصی از یکی از ادلّه نقلی بر حجّیت آن وجود دارد (5)و برخی دیگر برای اثبات حجیت آنها به دلیل انسداد استدلال می کنند که

1- (1) .سید مرتضی،رسائل المرتضی،ج1،ص203.سید در جواب مسائل تبانیات نیز می گوید:اصحاب ما به خبر واحد عمل نمی کنند و در نهی از عمل به خبر واحد مطالب فراوانی نوشته اند.همان طور که نفی قیاس شعار آنان است،عدم جواز عمل به خبر واحد هم شعار آنان است.حتی برخی از آنان تعبّد به خبر واحد را به حکم عقل محال می دانند.(سید مرتضی،رسائل مرتضی،ج3،ص309 و محمدحسین حائری،الاصول الغرویه فی الاصول الفقهیه،ص289)سید مرتضی در ذریعه تعبد به حجیت خبر ثقه را عقلاً ممکن می داند،اما اثباتاً آن را نمی پذیرد.(ر.ک:الذریعه،ج2،ص519-551)
2- (2) .ابن ادریس حلّی نیز عمل به خبر واحد را شدیداً تقبیح کرده،آن را موجب هدم اسلام می داند.وی ادله احکام را،کتاب(قرآن)،سنت متواتر،اجماع و دلیل عقل برمی شمارد.اگر حکم شرعی موضوعی را نتوان از کتاب و سنت متواتر یا اجماع استنباط کرد،آن گاه باید به دلیل عقل تمسک جست.(ابن ادریس حلی،سرائر،ج1،ص46)
3- (3) .امین الاسلام طبرسی در مجمع البیان ذیل آیه نبأ می نویسد:این آیه دلالت دارد که خبر واحد،نه موجب علم است و نه موجب عمل؛زیرا معنای آیه این است که اگر کسی برای شما خبری آورد که به او اطمینان ندارید و احتمال می دهید خبرش دروغ باشد،از عمل به آن توقف کنید.بنابراین،فرقی میان خبر عادل و فاسق وجود ندارد؛زیرا علت در هر دو موضوع یکی است. آن گاه می گوید:برخی برای وجوب عمل به خبر واحد،اگر راوی آن عادل باشد،به این آیه استدلال کرده اند،لیکن این استدلال درست نیست؛زیرا آنان به دلیل خطاب(به مفهوم مخالف)استدلال کرده اند،حال آنکه دلیل خطاب نزد ما و بیشتر محققان حجت نیست.(مجمع البیان،ج9،ص221)
4- (4) .شیخ طوسی،عده الاصول،ج1،ص100.
5- (5) .شیخ طوسی،نه دلالت آیه نَبَأْ،نه دلالت آیه نَفْر و نه ادعای اجماع صحابه را بر حجیت خبر نمی پذیرد.وی تنها دلیل حجیت خبر واحد را اجماع فرقه امامیه می داند.(عده الاصول،ج1،ص126)