مشروعیت اقامه حدود و تعزیرات در عصر غیبت صفحه 122

متأخرین نیز ضمن مفتوح دانستن باب علمی، (1)عمدتاً سیره عقلا را دلیل حجیت خبر واحد می دانند و می گویند عقلا در اغراض شخصی تکوینی و تشریعی به خبر واحد عمل می کنند، (2)ولی این شبهه همچنان جای طرح دارد که عمل عقلا به خبر واحد در جایی است که کسی بدون واسطه خبری را نقل کند،نه آنکه نقل جز با واسطه های متعدّد باشد.به فرض که همه این اشکال ها را ناصحیح بدانیم،توجه به این نکته ضروری است که اثبات صدور روایت از معصوم،دربردارنده دو امر است:عدم تعمد راوی در کذب،و عدم غفلت و خطای وی در نقل.آنچه به مدد این ادله امکان اثبات دارد،نفی تعمد راوی بر کذب است،ولی احتمال خطا در نقل و غفلت راوی،تنها با رجوع به اصل عدم خطا و غفلت برطرف می شود.

ج)شبهه عدم حجیت خبر واحد در احکام شدید کیفری

هدف ما از این نوشتار،اثبات یا انکار حجیت خبر واحد نیست و داوری درباره ادله خبر واحد رساله ای مستقل می طلبد.اما نکته ای که ضروری است بدان اشاره کنیم،حجیت خبر واحد در احکام جزایی است.برخی از نویسندگان جدید اهل سنت،«خبر واحد»را در زمینه احکام شدیدی مانند«دماء»معتبر ندانسته اند.دکتر صبحی صالح در این باره می نویسد:

«من بدّل دینه فاقتلوه»، (3)هر چند از نظر سند صحیح است،ولی در باره جان انسان ها به خبر واحد نمی توان بسنده کرد.مقصود آن است که حکم اعدام هیچ کس را به استناد روایتی که در حد تواتر نباشد،نمی توان صادر نمود؛زیرا نصوص قرآنی و نبوی بر حفظ جان انسان تأکید دارد و تنها در صورتی که مسئله مورد اجماع مسلمین باشد،از این قاعده می توان صرف نظر کرد. (4)

1- (1) .سید محمدباقر صدر،دروس فی علم الاصول،ج2،ص170.
2- (2) .همان،ص164.شهید صدر افزون بر سیره عقلا،دلالت سیره متشرعه،آیه نبأ و برخی روایات را بر حجیت خبر واحد تمام می داند.(همان،ص171)
3- (3) .بخاری،صحیح بخاری،ج4،ص22؛احمد حنبل،مسند احمد،ج1،ص217؛ابن ماجه،سنن ابن ماجه،ج2،ص848؛ابن اشعث سجستانی،سنن ابن داود،ج2،ص327؛ترمذی،سنن ترمذی،ج3،ص10؛نسائی،سنن نسائی،ج7،ص104.در منابع شیعی این روایت فقط در دعائم وجود دارد ر.ک:قاضی نعمان مغربی،دعائم الاسلام،ج2،ص480.
4- (4) .صبحی صالح،الاسلام و مستقبل الحضاره،ص213.