مشروعیت اقامه حدود و تعزیرات در عصر غیبت صفحه 41

نهم:عرف در تعیین مفهوم و مصداق بعضی از مجازات های تعزیری،و نیز تعیین زمان و مکان در تعزیر اثرگذار است.اگر در شهرهای مختلف جرایم تعزیری بار ارزشی متفاوتی داشته باشند،در هر شهر به هنجارهای همان شهر مراجعه می شود،ولی درحدود چنین نیست و تمام مکان ها در آن یکسان است.

دهم:جرم تعزیری گاه حق اللهی محض است-مانند دروغگویی-یا حق الناس محض-همچون ناسزا گفتن به انسان زنده-و یا هم حق الله و هم حق الناس همانند توهین به میت صالح که در خصوص ورثه،حق الناس و به نسبت میت،حق الله است،ولی در حدود چنین نیست و تمام حدود،جز قذف،حق الله باشد. (1)

ب)به لحاظ موضوع،نوع عقوبت و میزان مجازات

به نظر می رسد دکتر محقق داماد وجوه مطرح شده از سوی شهید اول را به گونه ذیل خلاصه و طبقه بندی کرده است:

از جهت موضوع: در حدود شرعی،موضوع هر حد و نوع جرم آن کاملاً مشخص شده،در قانون شرع تعریف و شرایط هر یک به تفصیل بیان گردیده است؛به گونه ای که با عدم تحقق هر یک از شرایط مقرر،حد اجرا نمی شود.بنابراین،فقط تشخیص موضوع با حاکم است،ولی در موضوع تعزیرات هیچ گونه تشخیص قانونی مطرح نیست و فقط به بیان کلی فعل محرمات بسنده شده است.در نتیجه،سنجش بزه ارتکابی و تعیین نوع عقوبت و مقدار متناسب آن به نظر و صلاحدید ولی امر بستگی دارد.

از جهت نوع عقوبت: نوع عقوبت های حدی نیز در شریعت مشخص و در محدودهای معینی(تعییناً یا تخییراً)محصور شده است.از این رو،حاکم نمی تواند از آن محدوده پا را فراتر نهد یا کوتاهی نماید،ولی مجازات های تعزیری هیچ گونه تعیینی ندارد و به نظر و صلاحدید فقیه و حاکم شرع واگذار شده است.پس اوست که باید تشخیص دهد چگونه مجازاتی بازدارنده و متناسب با بزه ارتکابی است.این