تاملی در فقه موسیقی صفحه 10

طرب آور است، غنا است؛ اگرچه خود آن [به شخصه] طرب آور نباشد». و طرب آور نبودن فعلی به دلیل وجود مانع است؛ یعنی اقتضای اطراب وجود دارد، ولی مانعی از تحقق آن جلوگیری می کند؛ مانعی مانند زشتی صدا. بنابراین، ایشان مفهوم معین عرفی از غنا را به غنای طرب آور اقتضایی و نوعی تطبیق می کند، اگرچه آوازی خاص در خارج طرب آور نباشد. این توجیه از نظر شیخ رحمه الله مشکل دوگانه بودن تعریف را حل می کند و تعریف مجمع البحرین را در حالت دوم برعدم اطراب فعلی و اطراب اقتضایی حمل می کند. بر این اساس، غنا نوعا اقتضای اطراب را دارد، اما در بسیاری موارد، وجود مانع یا مانع هایی باعث فعلیت نیافتن آن در افراد خارجی غنا می شود.

باید گفت، مانع یا به لحاظ خواننده است که نمی تواند غنا را به شکل آن بخواند؛ به بیان دیگر، آهنگ و نغمه غنایی است، ولی خواننده از اجرای آن به شکل صحیح ناتوان است و در نتیجه تأثیر اطرابی ندارد. یا مانع به لحاظ شنونده است و به دلیل داشتن اشتغالات دیگر یا اشکالی در دستگاه شنوایی یا به هر دلیل دیگری به طرب نمی رسد. یا مانع اشکال در ابزار پخش یا ضبط [در عصر حاضر] است؛ هم چنان که یکی از مؤلفه های مهم در موسیقی های جدید _ چه سازی و چه آوازی _ دستگاه های پخش الکترونیکی مخصوص است. ولی هیچ کدام از موانع سه گانه در بیش تر آوازها (غنا) وجود ندارد و خواننده و شنونده و ابزار در بیش تر آوازها دچار اشکال و کاستی نیستند و با این وجود تأثیر اطرابی ندارند. از این گذشته، آن چه از ظاهر کتاب های لغت برمی آید، استعمال غنا در معنایی عام تر از صوت ترجیع دار طرب آور نزد عرب است و معنایی عام دارد. افزون بر این،