کتابخانه بالقرآن

زنان صفحه 1157

صفحه 1157

پرسش

مشورت با زنان چگونه است ؟

پاسخ

پرواضح است که مهم ترین هدف مشورت ، یافتن بهترین گزینه و شیوه های اجرایی است و لذا هر کس نمی تواند طرف مشورت قرار گیرد، زیرا گاه آنها نقاط ضعفی دارند که مشورت با آنها مایه بدبختی و عقب افتادگی است . چنانکه علی ( ع ) می فرماید با فرد بخیل ، ترسو و حریص مشورت نکن ، چون در هر یک از این ها نقطه ضعفی وجود دارد که مانع نیل تو به حقیقت می شوند، ( نهج البلاغه ( علی ) ، مترجم سید جعفر شهیدی ، تهران : شرکت انتشارات علمی و فرهنگی ، چاپ دهم ، 1376،نامه 53 ( خطاب به مالک اشتر ) ، ص 328 ) . در همین راستا، به خاطر برخی نکات بیولوژیکی و زیست شناختی در بانوان که همانا غلبه احساسات و هیجان ها برخردورزی آنها و نیز محدودیت اجتماعی که باعث کاهش تجربه آنان می گردداحیانا" رایزنی با بانوان را محدود نموده است . توضیح آنکه : در دو نکته بین آموزه های اسلام و یافته های علوم جدید از جمله روان شناسی تفاوتی نیست . 1-تساوی میزان هوش زن و مرد : چنانکه ( ( کارل هافمن ) ) تصریح می کند زن ها به اندازه مردها هوشمند هستند، گرچه مغزهای آنان به طور متوسط 20% کوچکتر از مغزمردهاست ، ( کارل هافمن ( و دیگران ) ، روان شناسی عمومی ، ج 1 ؛ مترجم : سیامک نقش بندی ( و دیگران ) ؛ تهران : ارسباران ، 1378، ص 349 ) . 2- فزونی

هیجانات دربانوان نسبت به مردان : چنانکه خود ایشان اذعان می دارند : ( ( پژوهش های انجام شده بر روی دانشجویان نشان می دهند که در چهار مورد از پنج هیجان اساسی ( شادی ، عشق ، ترس ، اندوه و خشم ) زنها هیجان های شدیدتر و فراوان تری گزارش می کند تا مردها، و آن هیجان مورد استثنا که مردها بر زن پیشی می گیرند، خشم است زن ها نه تنها هیجان های ظریف ( شادی ، عشق ، ترس و اندوه ) را با شدت وفراوانی بیشتری تجربه می کنند، بلکه همچنین در موقعیت های مثبت و منفی ،هیجان ها را بهتر تشخیص داده و بیشتر به آنها پاسخ می دهند، ( همان ، ج 2، صص 53 - 54 ) . نتیجه آنکه عقل زن ها هرگز کمتر از مردها نیست بلکه تعقل آنها ( یعنی بهره گیری از عقل ) کمتر است و این به واسطه هیجانات و احساساتی تر بودن آنهاست . همانطور که خانم ( ( کلیودالسون ) ) به عنوان یک زن روان شناس که مدت مدیدی در این زمینه تحقیقات و پژوهش هایی داشته است اعلام می کند ( ( ... به این نتیجه رسیده ام که خانم ها تابع احساسات و آقایان تابع عقل هستند ) ) ، ( ر.ک : حسینی ، سید ابراهیم ، فمینیزم علیه زنان ، کتاب نقد، شماره 17، تهران : موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، زمستان 79، ص 164 ) . و یا ( ( اتو کلایی برگ ) ) می نویسد : ( ( زنان بیشتر

به کارهای خانه و اشیا و اعمال ذوقی علاقه نشان می دهند وکارهایی را دوست می دارند که در آنها باید مواظبت و دلسوزی بسیاری خرج دادمانند مواظبت از کودکان و اشخاص عاجز و بینوا ...زنها عموما" احساساتی تر ازمردان هستند ) ) ، ( همان ، ص 165 ) . البته بر خلاف نظر خانم ( ( کلیودالسون ) ) که این مساله را جزو نقاط ضعف خانم ها تلقی کرده است ، ( همان ، ص 164 ) . به نظر مالازمه زیست اجتماعی و تقسیم وظایف ، اختلاف کارکردهاست که این امر به نوبه خود مقتضیات خاص خود را دارد و چنانچه خانم ها لبریز از عواطف و احساسات نباشند آیا می توانند در تربیت فرزندان که مهمترین سرمایه یک جامعه هستند موفق باشند؟! و آیا این نقش که به قول افلاطون مادران با همان دستی که گهواره را تکان می دهند، جهان را زیر و رو می کنند، کمتر از نشستن پشت فلان دستگاه صنعتی یااختراع یک ابزار آهنین است ؟! لذا قرآن کریم بعد از ذکر وجود تفاوت هایی بین زن ومرد، می فرماید نباید هیچیک از شما از مواهبی که در صنف دیگر قرار دادیم ،مطالبه کند چرا که هر یک از این ویژگی ها به مقتضای حکمت الهی است ( ( و لاتتمنوا ما فضل الله به بعضکم علی بعض للرجال نصیب مما اکتسبوا و للنسا نصیب مما اکتسبن و اسالوا الله من فضله ان الله کان بکل شیی علیما" ) ) ، ( سوره نسا، آیه 32و ر.ک : علامه طباطبایی ، المیزان فی تفسیر القرآن ،

ج 4، طهران : دار الکتب الاسلامیه ، 1376 ه، صص 357 - 358 ) . همان طور که دکتر ( ( الکیس کارل ) ) متذکرمی شود : ( ( زنان باید به بسط مواهب طبیعی خود در جهت و سرشت خاص خویش بدون تقلید کورکورانه از مردان بکوشند .وظیفه ایشان در راه تکامل بشریت ، خیلی بزرگتر از مردهاست و نبایستی آن را سرسری بگیرند و رها سازند ) ) ، ( حسینی ، سیدابراهیم ، همان ، ص 165 ) . حاصل کلام آن که به خاطر احساساتی تر بودن زنها و نیزحضور کمتر آنان در جامعه که باعث نپختگی و تجربه کمتر آنان می شود یک سری محدودیت هایی در بهره گیری از نظر مشورتی زنان لحاظ شده است . لذا در حدیثی که از علی ( ع ) نقل شده است آمده است ( ( ایاک و مشاوره النسا فان رایهن الی افن وعزمهن الی وهن ؛ از رایزنی با زنان بپرهیز، زیرا رای آنان سست بوده ، درتصمیم گیری ناتوانند ) ) ، ( نهج البلاغه ، نامه 31 ) . و لکن هر دو مساله با رفع عوامل آن قابل جبران است لذا در حدیث دیگری که علامه مجلسی از علی ( ع ) نقل می کندآمده است : ( ( ایاک و مشاوره النسا؛ از مشورت با زنان بپرهیزید ) ) اما بلافاصله زنانی که کمال عقلشان آزموده و اثبات شده است استثنا می شود ( ( الا من جربت بکمال عقل ) ) ، ( علامه مجلسی ، بحارالانوار، ج 103؛ طهران : المکتبه الاسلامیه ،

1389ه.ق ، ص 253 ) . این به لحاظ نوع زنان است و الا چه بسیار مردانی نیز باشند که احساساتی یا کم تجربه باشند، مشورت با آنان نیز نافع نیست و چه بسا زیان بارباشد .بر اساس حدیث مذکور نیز امام علی ( ع ) کمال عقل و آگاهی را در مشورت شونده شرط می داند و زن بودن را مانع جواز مشورت نمی شمارد .از طرف دیگر دربرخی امور که تخصصی و آشنایی زنان بیشتر است سفارش شده است که با زنان مشورت کنید مثل آن حدیثی که رسول اکرم ( ص ) می فرماید : ( ( ایتمروا النسا فی بناتهن ؛ در امور مربوط به دخترانتان با زنان خود مشورت کنید ) ) ، ( نهج الفصاحه ( مجموعه کلمات قصار حضرت رسول ( ص ) ) ، مترجم : ابوالقاسم پاینده ، تهران : سازمان چاپ و انتشارات جاویدان ، چاپ نهم ، 1354، ص 2، ح 7 ) . بالاتر آنکه درقرآن کریم خداوند متعال در برخی مسایل خانوادگی دستور به رایزنی زن و مرد وتبادل افکار آنان داده است ( ( فان اراد فصالا عن تراض و تشاور فلا جناح علیهما؛ اگرپدر و مادر بخواهند با رضایت و مشورت یکدیگر فرزندشان را زودتر از دو سال ازشیر بازگیرند مرتکب گناهی نشده اند ) ) ، ( سوره بقره ، آیه 233 ) . مقصود از تشاور،همدلی و هم رایی و مشاوره میان زن و مرد است ، و چون مادر چیزهایی از تربیت فرزند می داند که پدر نمی داند، پس اگر هم فکری و رایزنی نکنند به

زیان فرزندمی انجامد، ( ر.ک : رجب نژاد، محمدرضا؛ خرد زیبا ( بررسی شبهه نقصان عقل ) تهران : انتشارات عابد، بهار 80، ص 91 ) . در سوره طلاق نیز درباره هم فکری وهمکاری زن و مرد اشاره شده است ، ( سوره طلاق ، آیه 6 ) . همان طور که مرحوم علامه جعفری فرمودند، نظام خانواده در اسلام نظام شورایی با سرپرستی وماموریت اجرایی مرد است ، ( علامه جعفری ، زن از دیدگاه امام علی ( ع ) ، تنظیم وتلخیص ، محمدرضا جوادی ، تهران ، دفتر نشر فرهنگ اسلامی ، 1378، ص 51 ) . وروایات نقل شده از علی ( ع ) یا سایر روایات اثبات می کند که مقصود از ( ( بر حذربودن از زنان خوب ) ) یا ( ( برحذر داشتن از مشورت با زنان ) ) دقت در گفتار واندیشه های زنان معمولی است و یا زنان هوسباز و کم خرد و تبه کار و تهی مغزی که دل به زخارف فریبنده دنیا بسته و چشم از حقایق برتر فرو بسته اند .اما زنانی که از زرو زیور دنیا اعراض کرده و به تعقل پرداخته اند، مانند مردان شایسته مورد مشورت هستند و به تعبیر علامه جعفری روایاتی نظیر ( ( ایاک و مشاوره النسا الا من جربت بکمال عقل ) ) موید نظریه ( ( درون شورایی و برون سرپرستی مرد ) ) در نظام خانوادگی از دیدگاه اسلام است ، ( همان ، ص 104 ) . و روایات نقل شده از رسول اکرم ( ص ) دراین زمینه ، بر

فرض صحت سند روایت ، اشاره به نکات فوق الذکر است و نه مطلق منع از مشورت با زنان یا مخالفت با نظر آنان پس از مشورت با آنان . لذا روایات مذکور هرگز قابل تعمیم به همه بانوان نیست . این قیود با توجه به سایر روایات وایات و نیز سیره عملی پیامبر اکرم و ایمه اطهار ( ع ) به دست می آید چه اینکه ، این بزرگواران در مشاوره خود، زنان را نیز شرکت می دادند، ( رجب نژاد، پیشین ، ص 93 ) . برای آگاهی بیشتر به کتاب زن از دیدگاه امام علی ( ع ) ، اثر علامه جعفری و نیزخرد زیبا تالیف آقای محمدرضا رجب نژاد، مراجعه شود .;