کتابخانه بالقرآن

زنان صفحه 1214

صفحه 1214

پرسش

با توجه به تساوی حقوق زن و مرد در اسلام چرا زنان از ارث کمتری نسبت به مردان برخورداند؟

پاسخ

پیش از اسلام، چه در سرزمین عربستان و چه در سرزمین های دیگر اصولاً هیچ حقوقی برای زنان قرار نمی دادند، از جمله آن ها را از ارث محروم می دانستند، چون معتقد بودند دختر متعلق به دیگران است و سرانجام باید به خانه دیگران برود. هنگامی که آیات ارث زنان مطرح شد، برای اعراب و مسلمانان باعث تعجب شد. در عین حال نباید ارث را که یک مسئله حقوقی و اقتصادی است، با شخصیت زنان و فضایلی که می توانند کسب کنند (که در آیات قرآن با مردان یکسان دانسته شده اند) خلط کرد.

وضع خاص ارثی زن، معلول وضع خاصی است که زن از لحاظ مهر و نفقه و غیره دارد. اسلام به موجب دلایلی، مَهر و نفقه را اموری لازم و مؤثر در استحکام زناشویی و تأمین آسایش خانوادگی و ایجاد وحدت میان زن و شوهر دانسته است و چون مهر و نفقه بر عهده مرد می باشد، قهراً از بودجه زندگی زن کاسته شده و تحمیلی از این رو بر مرد شده است. اسلام می خواهد این تحمیل را از طریق ارث برای مردان جبران بکند. از این رو برای مرد دو برابر زن سهم الارث قرار داده است.(1)

بنابراین قانون ارث زن و مرد با قوانین دیگر از جمله قرار دادن مخارج زن و فرزندان بر عهده مرد و مسئولیت سنگین اداره زن و فرزندان بر عهده مردان باید در مجموع محاسبه گردد. اسلام از نظر حقوقی هیچ وظیفه ای برای زن در خانه شوهر قائل نیست و حتی غذا درست

کردن، شستن لباس ها، نگه داری بچه ها و شیر دادن به آنان را از دوش زنان برداشته و آن ها را جزء نفقه محسوب نموده و مسئولیت آن ها را برای مردان دانسته است، یعنی بر زنان در این گونه موارد تکلیفی قرار نداده است.

هم چنین مسئله اداره امنیّت زن و فرزندان و امنیت جامعه را بر دوش مردان نهاد.

ولی به جبران این مسئولیت ها که بر مرد روا داشته، سهم ارث و دیه او را بیشتر از زن قرار داده است، تا تعادل نسبی بر قرار شود. بنابراین قوانین اسلام را باید در رابطه با یکدیگر مقایسه و محاسبه و سبک و سنگین کنیم، نه این که فقط به طور یک جانبه به مسئله ارث بپردازیم. اگر قوانین را در مجموع ملاحظه کنیم، می بینیم نه بر مرد ظلم شده و نه بر زن. اگر ملاحظه بفرمایید مردی که دارای یک پسر و یک دختر است، از دنیا برود، پسرش دو برابر دخترش ارث می برد، اما پسر باید به دنبال خرجی دادن به زن و فرزندان برود، ولی دختر چنین نیست. دیگران به خواستگاری او می آیند و با دادن مهریه و نفقه و هزینه زندگی او را اداره می کنند.

برای مطالعه و اطلاع بیشتر در این گونه مسائل می توانید به مجله "کتاب نقد" شماره 12 مراجعه نمایید.