کتابخانه بالقرآن

زنان صفحه 1287

صفحه 1287

همان طور که در شأن نزول این آیه آمده است تفاوت سهم ارث مردان و زنان برای جمعی از مسلمانان به صورت یک سئوال در آمده بود، آن ها گویا توجه نداشتند که این تفاوت به خاطر آن است که هزینه زندگی عموماً بر دوش مردان است و زنان از آن معافند، به علاوه هزینه خود آن ها نیز بر دوش مردان است و همان طور که در جای خود اشاره شده است سهمیه زنان عملاً، دو برابر مردان خواهد بود، لذا آیه فوق می گوید: "تفاوت هایی را که خداوند برای بعضی از شما نسبت به بعض دیگر، قائل شده هرگز آرزو نکنید" زیرا این تفاوت ها، هر کدام اسراری دارد که از شما پوشیده و پنهان است چه تفاوت هایی که از نظر آفرینش و جنسیت و صفات جسمی و روحی دارید و پایه نظام اجتماعی شماست و چه تفاوت هایی که از نظر حقوقی به خاطر موقعیت های مختلف همانند ارث قرار داده شده است که تمام این تفاوت ها بر طبق عدالت و قانون الهی است بنابراین آرزوی تغییر آن ها، یک نوع مخالفت با مشیت پروردگار که عین حق و عدالت است می باشد مرحوم علامه طباطبایی می فرمایند: "از این جا معلوم می شود ]از این که این تفاوت ها راه آرزو نکنید[ معلوم می شود که مراد از فضل و برتری چیزی است که خداوند متعال با تشریع احکام ویژه ای به هر یک از زن و مرد، روزی آنان کرده مانند مزیت مردها از حیث تعدد زوجات و

زیادی سهم ارث بر زنان و مزیت زنان در وجوب مهریه برایشان و وجوب نفقه آنان بر شوهرانشان "

و منظور از این که فرموده "مردان از آن چه بدست می آورند نصیبی دارند و زنان نیز، این است که مردان و زنان هر کدام بهره ای از کوشش ها و تلاش ها و موقعیت خود دارند، خواه موقعیت طبیعی باشد (مانند تفاوت دو جنس مرد و زن با یکدیگر) و یا تفاوت به خاطر تلاش ها و کوشش های اختیاری و معنای آیه چنین می شود: "و آرزو ننمائید برتری و مزیت مالی و غیر مالی را که خداوند، زنان یا مردان را; به آن مخصوص کرده و بعضی را بدان وسیله بر بعضی دیگر برتری داده زیرا این برتری را آنان به سبب موقعیت اجتماعی یا کار و کوشش در تجارت یا کار دیگرشان بدست آورده اند و به نصیب برده اند.(ر.ک تفسیر نمونه آیت الله مکارم شیرازی و دیگران ج 3، ص 363، دارالکتب الاسلامیه / تفسیر المیزان علامه طباطبایی ج 4، ص 499، نشر بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی )

آیه شریف "لِّلرِّجَال ِ نَصِیب ٌ مِّمَّا اکْتَسَبُواْ وَلِلنِّسَآءِ نَصِیب ٌ مِّمَّا اکْتَسَبْن به چه معناست

پرسش

آیه شریف "لِّلرِّجَال ِ نَصِیب ٌ مِّمَّا اکْتَسَبُواْ وَلِلنِّسَآءِ نَصِیب ٌ مِّمَّا اکْتَسَبْن به چه معناست

پاسخ

در آیه 32 سوره نسأ آمده است "وَلاَ تَتَمَنَّوْاْ مَا فَضَّل َ اللَّه ُ بِه ِی بَعْضَکُم ْ عَلَی َ بَعْض ٍ لِّلرِّجَال ِ نَصِیب ٌ مِّمَّا اکْتَسَبُواْ وَلِلنِّسَآءِ نَصِیب ٌ مِّمَّا اکْتَسَبْن َ وَسْ ?‹َلُواْ اللَّه َ مِن فَضْلِه (نسأ،32) برتری هایی را که خداوند برای بعضی از شما بر بعضی دیگر قرار داده آرزو نکنید، ]این تفاوت های طبیعی و حقوقی برای حفظ نظام زندگی شما، و بر طبق عدالت است ولی با این حال مردان نصیبی از آن چه به دست می آورند دارند، و زنان نیز نصیبی ]و نباید حقوق هیچ یک پای مال گردد[ و از فضل خدا طلب کند."

مرحوم علاّمه طبرسی شأن نزولی برای آیه بیان فرموده است اُم ّ سلّمه همسر رسول خدا6 به آن حضرت عرض کرد: چرا مردان به جهاد می روند، ولی زنان به جهاد نمی روند، و چرا مردان دو برابر ما زنان ارث می برند؟ در این جا بود که این آیه نازل شد; بر اساس این شأن نزول مراد از ]اکتساب آن چه به دست می آورند، عام است و شامل سود مالی و غیر مالی هر دو می شود; بنابراین از آیه استفاده می شود که خداوند بر اساس مصلحت بعضی چیزها را به مردان اختصاص داده و بعضی را به زنان برای مثال ارث مرد را دو برابر زن می داند; از طرفی برای زنان مهر مقرر فرموده است و جهاد را بر مردان واجب کرده و اجر جهادرا در خوب شوهرداری برای زن قرار داده است بیش تر مفسّران معنای آیه را عام گرفته اند; علامه طباطبایی ، فرموده اند: "اگر مراد از (اکتساب ، تنها همان مالی بدانیم

که مرد یا زن در اثر کسب به دست آورده دایره آن خیلی ضیق می شود."(تفسیر المیزان علامه طباطبایی ، ج 65، ص 338.)خداوند در این باره می فرماید: انسان نباید آرزوی چیزی که خداوند به بعضی داده است بنماید، زیرا خدا حکیم است و بر طبق مصلحت عمل می فرماید; آن جایی که فرد نعمتی دارد که دیگری ندارد، انسان با دعا می تواند آن نعمت را از خدا طلب کند که اگر مصلحت باشد، خدا به او عطا فرماید.