کتابخانه بالقرآن

زنان صفحه 325

صفحه 325

عقل نظری؛ یعنی ادراکات عقلی و فکری و محاسبات مغزی که انسان به واسطه این عقل در علوم مختلف به پیشرفت هایی دیت یافته است. وجود قوه عاقله در انسان ما به الامتیاز انسان از سایر حیوانات و موجودات است؛ یعنی فرق انسان با حیوانات در همینعقل نظری و در قوه تفکر و اندیشیدن است و پیشرفت علوم و تکنیک ها در زمینه های مختلف مدیون عقل نظری است.

مردها و زن ها در مورد عقل نظری با هم یکسان هستند. همان طور که مردها درس می خوانند پزشک می شوند، مهندس می شوند، فیزیکدان و شیمی دان می شوند، زنان نیز با درس خواندن به این درجات می رسند. شاید بتوان گت تفاوتی از این ظر بین مرد و زن وجود ندارد و فهم درک و استدلال مردان با زنان فرقی ندارد. این گونه عقل را عقل ابرازی می نامند. یعنی عقلی که انسان با او بتواند علوم مختلف را فراگیرد.

عقل عملی؛ اصطلاحاً به آن مدرکاتی می گویند که باید مورد عمل واقع شود؛ یعنی کارهای عاقلانه ای که انسان باید انجام دهد و کارهای لهو و لغو و بیهوده را رها کند و انجام ندهد. عقل عملی اقتضا دارد که انسان دروغ نگوید، ظلم نکند، راستگو و عادل باشد، کارهای بیهوده انجام ندهد، به چیزهای کم ارزش به اندازه خودش بها بدهد، نیت، اخلاص در عمل،

محبّت، انجام کارهای عاقلانه از کارها و دستورات عقل عملی است.

انسان عاقل به این معنا کارهای سفیهانه انجامنمی دهد و معیار فضیلت انسانی بر انسان دیگر عقل عملی است. گر چه برتری عقل نظری دی یک فرد از نشر دنیوی مایه ارزشمندی او است و ان چه انسان را نزد خدا مقرب تر می کند و باعث فضیلت و برتری نزد خدا می شود، عقل عملی است. هر انسانی که به مقتضیات عقلی بشتر عمل کند و از کارهای لغو و بیهوده دوری کند او عاقل تر است.

متأسفانه در بین مردم آن چه از کلمه عقل می فهمند همان عقل نظری است، ولی در اصطلاح آیات و روایات مراد از عقل، عقل عملی است. عقل مقابل جهل و سفاهت است. قرآن و روایات آدمی را که اهل فساد و گناه و کارهای لغو باشد، عاقل نمی داند. با توجه به این توضیح علی(ع) نمی خواهد بفرماید مردها از زن ها از نظر فهم و ادراک و عقل نظری بالاترند و بهتر می فهمند، بلکه می خواهد بفرماید غالبا مردها در بخشی از حکمت عملی مانند قضاوت عاقلانه تر و اداره شئون سیاسی، سیاست مدارانه تر عمل می کنند اما غالبا زن ها اوهامی تر واحساسی تر عمل می کنند. عقلی که در زن و مرد متفاوت است عقل اجتماعی، یعنی در نحوه مدیریت در مسائ سیاسی و اقتصادی، قضایی و نظامی است. در این بخش نیز اگر زن ها جلوتر نباشند، عقب تر نیستند. ضمناً زن ها در عقل عملی بهمعنای مدیریت در اداره خانه و تربیت و پاسداری از کودک از مردها جلوتر و کارآمدترند. به همین جهت شأن نزول خطبه در مود جنگ جمل و پیروی از فرماندهی یک زن است.

عقلی که موجب تقرب می باشد همان است که از رسول خدا(ص) درباره نام گذاری آن به این اسم چنین آمده است: عقل چیزی است که انسان به وسیله آن نیرو، غرائز و امیا خود را عقال پای بند می کند.

{P . با استفاده از زن در آیینه جلال و جمال، ص 250 به بعد با تلخیص و اضافات.

امام علی علیه السلام در خطبه هشتاد نهج البلاغه از زنان مذمت نموده است. چرا حضرت از مردان بد مذمت ننموده است؟

پرسش