کتابخانه بالقرآن

زنان صفحه 366

صفحه 366

پاسخ

در رابطه با خطبه 8 نهج البلاغه «ان النساء نواقص العقول، نواقص الایمان، نواقص الحظوظ ...» که پس از فراغ از جنگ جمل بیان شده، توجه به چند نکته ضروری است:

اولاً: این روایت به فرض صدور هرگز در مقام تحقیر و پایین آوردن مقام و حیثیت زن و منافی تساوی زن و مرد در کمالات انسانی نیست. آنچه با دقت و ژرف کاوی در متن روایت به دست می آید نفی تشابه (Similarity) آن دو در همه زمینه ها است. توضیح آن که از دیدگاه اسلام زن و مرد هر دو در گوهر شریف انسانیت همتا و دارای مراتب کمالی واحدی هستند. در عین حال نظام زیبای آفرینش هر یک از این دو را با ابزارهای ویژه ای مجهز ساخته و به تناسب آن رسالت و مسؤولیت خاصی نیز بر دوش هر کدام نهاده است. تجهیز هر یک از دو صنف فوق به گونه ای است که از ترکیبشان شرایط و بستر

مطبوع و دلپذیری برای ایجاد خانواده و کانونی فعال و پر مهر و صفا پدید می آید. هر یک در کنار دیگری می تواند آرامش، سکون و شرایط استکمال را بیابد. هم چنین زمینه مناسبی برای رشد و تربیت سالم فرزند به وجود می آید. در این تقسیم طبیعی آنچه معمولاً در مرد ظهور و بروز بیشتری دارد، قدرت و توانایی بیشتر برای انجام کارهای سخت و طاقت فرسا و نیز زیرکی و حسابگری در اموری است که به تیزبینی و کیاست نیازمند است و آنچه در

زن نمود و پیدایی بیشتر دارد؛ لطافت، زیبایی، مهر، عاطفه، شور و احساس قلبی است. این نکته اولاً به معنای بی خردی زن یا بی عاطفگی مرد نیست و ثانیا به معنای آن نیست که هر زنی کم اندیش تر از هر مردی و هر مردی کم عاطفه تر از هر زنی است؛ بلکه می توان گفت که به طور متوسط وجه غالب کنش های مرد، رفتارهای حسابگرانه، و وجه غالب کنش های زن کردارهای مهر انگیز و عاطفی است.

ثانیا: این دو گونه حرکت هر یک در جای خود بسیار ضروری است و این تقسیم تکوینی به هیچ روی نشانگر برتری مرد بر زن و فرومایگی زن نیست؛ بلکه هر یک جلوه ای خاص از اسمای حسنای الهی است. به قول سعدی:

جهان چون چشم و خط و خال و ابروست که هر چیزش به جای خویش نیکوست

ثالثا : عقل بر دو قسم است:

1- عقلی که معیار کمال و قرب الهی است: «العقل ماعبد به الرحمان واکتسب به الجنان» این عقل همان «عقال» و زانوبند هواها و امیال نفسانی است. در چنین عقلی مرد بر زن فزونی ندارد.

2- عقل حسابگر، ابزاری و اینتسترومنتال (Instrumental Reason) که کاربرد آن بیشتر در تنظیم معاش و سیاسات است. در این زمینه هر چند به طور معمول مرد از زن پیشی می گیرد؛ ولی این معیار کمال نیست و چنان که گفته شد نوعی تقسیم کار طبیعی و تکوینی است و در مقابل آن زن نیز از مهر و عاطفه افزون تری برخوردار است.