حجاب شناسی (پرسمان حجاب) صفحه 196

جواب :

1. آیا کنیزان در هنگام نماز باید حجاب رعایت می کردند؟ من در جایی خواندم که واجب بود که سرشان را نپوشانند.

2. آیا کنیزان در مجامع عمومی باید حجاب می داشتند؟ من در جایی معتبر خواندم که نباید سرشان را می پوشاندند تا از مؤمنات شناخته شوند و در قرآن به آن اشاره شده است.

درپاسخ این سوال توجه به چند نکته لازم است :

1. مخاطب قوانین وآموزه های الهی، همه انسان ها اعم ازجاهل، عالم ، زن ،مرد ،فقیر، غنی، آزاد وبرده است. اما این تکالیف واحکام بر یکسری شرایط ، توانایهاوموقعیت ها یاستوار است،به گونه ای که اگر آن شرایط وتوانمندی ها محقق نگردد احکام الهی درحق آنان تنجز وفعلیت پیدا نمی کند .مساله حجاب کنیزان نیز ازاین قاعده مستثنی نمی باشد این که اسلام پوشش را برای کنیزان اختیاری قرار داده است باتوجه به شرایط وموقعیت آن ها در جامعه آن روز بوده و درواقع یک نوع تسهیل وتخفیف برای آنان به حساب می آید، زیرا باتوجه به وضعیت اسف بار که آنان داشتند حتی ابتدائی ترین حق آن ها رعایت نمی شد ازآزادی چندان برای رعایت حجاب وسایر دستورات اسلام بهره نداشتند ازهمن رو، می بینیم که اسلام درسایرموارد ازجمله حدود وتعزیرات نیز تخفیف

وسهولت برای برده وکنیزدر نظر گرفته است.

خداوند متعال درباره علت ضرورت پوشش اسلامی می فرماید: «ذلِکَ أَدْنی أَنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ.» برخی این آیه را چنین معنا کرده اند: «بدین وسیله شناخته می شوند آزادند نه کنیز؛ پس با آزار و تعقیب جوانان رو به رو نمی شوند. بنابراین، در عصر حاضر که مسأله بردگی از میان گرفته، این حکم نیز منتفی می شود؛ ولی باید گفت:(50) ایجاد مزاحمت و آزار کنیزان نیز روا نیست. حقیقت آن است که وقتی زن پوشیده و با وقار از خانه بیرون رود و جانب عفاف و پاک دامنی را رعایت کند، فاسدان و مزاحمان جرأت هتک حیثیت او را در خود نمی یابند. بیمار دلانی که در پی شکار می گردند، فرد دارای حریم را شکاری مناسب نمی بینند. در روایات آمده است: «المرأه ریحانه؛(51) زن همچون ریحانه یا شاخه گلی ظریف است.» بی تردید اگر باغبان او را پاس ندارد، از دید و دست گلچین مصون نمی ماند. قرآن کریم، زنان ایده آل را که در بهشت جای دارند، به مروارید محجوب و پوشیده در صدف تشبیه می کند: «کَأَمْثالِ اللُّؤْلُؤِ الْمَکْنُونِ.»(52) افزون بر این، گاه آن ها را به جواهرات اصیلی چون یاقوت و مرجان که جواهر فروشان در پوششی ویژه قرار می دهند تا همچون جواهرات بَدَلی به آسانی در دسترس این و آن قرار نگیرند و ارزش و قدرشان کاستی نپذیرد، تشبیه می کند.(53) بر این اساس، مرحوم علامه طباطبایی(54) همین تفسیر را بر می گزیند. استاد شهید مطهری در این باره می فرماید: «حرکات و سکنات انسان گاهی زبان دار است. گاهی وضع لباس، راه رفتن، سخن گفتن زن معنا دار است و به زبانِ بی زبانی می گوید: دلت را به

من بده، در آرزوی من باش، مرا تعقیب کن؛ گاهی بر عکس، با زبان بی زبانی می گوید: دست تعرّض از این حریم کوتاه است.»(55) رعایت نکردن پوشش در نماز برای کنیزان در حضور سید و آقای آنها جایز است ولی در حضور اجانب آنها هم باید مانند زنان دیگر خود را بپوشانند (عره الوثقی ج یک صفحه 392)

سوال 35

سوال :