حجاب شناسی (پرسمان حجاب) صفحه 534

سوال :

حدود دقیق حجاب

در کجای قرآن یا احادیث آمده لطفا منابع آن را ذکر کنید.

جواب :

پاسخ : باسلام. برای موضوع و حکم حجاب می توان از جمله به دو آیه از قرآن کریم استناد نمود: 1- سوره نور، آیه 31: وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلی جُیُوبِهِنَ ..؛ و به زنان با ایمان بگود دیدگان خود را (از هر نامحرمی فرو بندند و پاکدامنی ورزند و زیورهای خود را آشکار نگردانند مگر آنچه که از آن پیداست و باید روسری خود را بر گردن خویش (فرو) اندازند.... قسمت نخست آیه درباره احکام نگاه کردن بانوان به مردان است. و قسمت دوم آیه: (وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها...) درباره احکام حفظ و رعایت حجاب شرعی است. واژه «ابداء» که در آیه شریفه آمده است به معنای اظهار و آشکار نمودن است و مراد از «زینت» در آیه شریفه مواضع و جایگاه های زینت است؛ مانند: محل زینت های گوناگون از بدن که ابداء و آشکار نمودن آنها جایز نیست مگر مواردی که استثناء شده است؛ مانند: محل انگشتری (که انگشتان دست و خود دست است) و محل سرمه کشیدن (که چشمان است). واژه «خُمُر» که در آیه شریفه وارد شده است لباس و جامه ای است که بانوان با آن سر خود را می پوشانند و بر سینه خود آویزان می نمایند و معنای این قسمت از آیه چنین است که با اطراف خمر و مقنعه خود سرها و موها و شانه و سینه خود را بپوشانند. برای آگاهی بیشتر ر.ک: المیزان، ج 15، ص 111 و

112. دانشمندان و فقیهان نیز در بحث از آیه شریفه، روایات وارده را متذکر شده و مورد بحث قرار داده اند؛ از جمله مرحوم آیت اللَّه حکیم در ج 14 کتاب فقهی مشهور «مستمسک العروهالوثقی»، ص 27 می گوید: در روایت صحیحه فضیل از امام صادق(ع) می گوید: «از حضرت درباره نگاه به ساق دست زنان پرسیدم که آیا از جمله زینتی است که خدای سبحان در قرآن می فرماید: وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاَّ لِبُعُولَتِهِنَ حضرت فرمود: «آری آنچه به زیر خمار و مقنعه است زینت است و آنچه زیر دستبند است زینت است . (به نقل از وسائل الشیعه، کتاب نکاح، ابواب مقدمات نکاح، باب 109، ح 1) مقصود این است که صورت و دو کف جزء زینتی که باید پوشیده شود نیست و سر و گردن و ساق جزو زینتی است که باید پوشیده شود (خلاصه فرمایش آقای حکیم) در روایت موثقه زراره از امام صادق(ع) در آیه شریفه که فرمود:

إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها می فرماید: «زینت ظاهر و آشکار سرمه و انگشتری است (به نقل از همان منبع حدیث 3) و این دو در صورت و در کف می باشند (و هم چنین به حدیث 4 و 5 باب نیز که مضمون مشابه دارند استدلال نموده است) 2- سوره احزاب، آیه 59: یا أَیُّهَا اَلنَّبِیُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ وَ بَناتِکَ وَ نِساءِ اَلْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلاَبِیبِهِنَّ ذلِکَ أَدْنی أَنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ وَ کانَ اَللَّهُ غَفُوراً رَحِیماً؛ ای پیامبر، به زنان و دخترانت و به زنان مؤمنان بگو: پوشش های خود را بر خود فروتر گیرند این برای آن که شناخته نشوند و مورد آزار قرار نگیرند نزدیک تر است و خدا

آمرزنده مهربان است واژه «جلابیب» در آیه شریفه جمع «جلباب» است و جلباب لباسی است که تمامی بدن زن را می پوشاند و یا خماری است که سر و وجه را می پوشاند و مقصود از این قسمت آیه که: «یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلاَبِیبِهِنَ این است که خود را با جلباب بپوشانند و یقه و گریبان و سینه های آنان آشکار نشود. علاوه بر این در قرآن جزئیات و تفصیل بدیهی ترین احکام دینی (مانند نماز و روزه) نیامده است. این که نماز چند رکعت است، چگونه باید خواند و سایر شرایط آن در قرآن بیان نشده است بلکه خطوط کلی بیان شده است باید علاوه بر قرآن، به مفسران آن؛ یعنی اهل بیت پیامبر(ص) برای دریافت و فهم این مسائل نیز، رجوع شود به اتفاق شیعه و سنی، پیامبر اکرم(ص)، در حدیث متواتر «ثقلین» شرط نجات از انحرافات را تمسّک به قرآن و عترت دانسته است. از این رو باید علاوه بر قرآن، به روایات نقل شده در این موضوع نیز رجوع گردد. در این باره از منابع ذیل استفاده نمایید: فلسفه حجاب،شهید مطهری - حجاب از دیدگاه قرآن و سنت،فتحیه فتاحی زاده - حجاب،محمد مهریزی - حجاب در ادیان الهی،محمدی آشنانی . موفق باشید.

سوال 33

سوال :