حجاب شناسی (پرسمان حجاب) صفحه 95

به نظر می رسد که پاره ای از تهاجمات، در آن است که کاستی ها و پیامدهای اجرایی را به اصل و مولفه های این گفتمان بازگشت می دهند. گفتمان سوم، باید با تأمل های افزون تر، به رفع این نقایص بپردازد ومدل «زن مسلمان در جامعه مدرن» را طراحی و ارتقا بخشد.

سوال 2

سوال :

من دخترم و اعتقادات مذهبی هم دارم اما برام حجاب داشتن خیلی کار سختی هست چون من باید مدام روسری و مانتو داشته باشم مخصوصا در گرمای وحشتناک تابستون تا آقایان گمراه نشوند اما آقایان راحت و آزاد یا یک بلوز نازک خوش باشند یعنی من به عنوان یک زن باید سختی و رنج بکشم تا آقایان دچار مشکل نشوند و این خیلی بی عدالتی هست! البته من از زنان و دخترانی که آرایش می کنند و یا لباس های چسبان و لختی می پوشند بیزارم چون این کاراشون نشانه عدم اعتماد به نفس و توهین به جنس زن است اما از داشتن حجاب هم اصلا احساس خوبی ندارم. ای کاش می شد زنان هم مثل مردان ساده و بدون آرایش و سنگین اما بدون حجاب بیرون بروند و مردان جامعه هم آن قدر رشد کنند که به همه زنان مثل یک انسان نگاه کنند و نه زن یا مرد؟

جواب :

لباس پوشیدن سابقه ای به اندازه حیات انسان دارد و جز پیروان یکی از مکاتب فکری که بر لزوم برهنه زیستی پای می فشارند، V}مصطفوی، انسانیت از دیدگاه اسلامی، ص 129.{V همه افراد به نوعی آن را تجربه می کنند. این پدیده، به رغم ارتباطش با خصوصیات مختلف فردی و اجتماعی انسان، دست کم به سه

نیاز وی پاسخ می دهد: 1. حفاظت در سرما و گرما و برف و باران V}نحل (16)، آیه 80.{V 2. حفظ عفت و شرم V}نور (24)، آیات 31 و 30 و 59؛ احزاب (33)، آیه 59 و 60.{V 3. آراستگی، زیبایی و وقار V}اعراف (7)، آیه 26.{V این نوشتار به بررسی معنای حجاب اسلامی و دلیل های ضرورت آن می پردازد. »حدود پوشش در اسلام» و نیز نوع پوشش هایی که پیشوایان دین سفارش یا نکوهش کرده اند، در شماره های آینده بررسی خواهد شد. T}رابطه حجاب و پوشش اسلامی T «حجاب» به معنای پرده، حاجب، پوشیدن و پنهان کردن و منع از وصول است. V}ر. ک: راغب اصفهانی المفردات فی غرائب القرآن و قرشی، سیدعلی اکبر، قاموس قرآن.{V این واژه تنها به معنای پوشش ظاهری یا پوشاندن زن نیست و در اصل به مفهوم پنهان کردن زن از دید مرد بیگانه است. بدین سبب، هر پوششی حجاب نیست. حجاب پوششی است که از طریق پشت پرده واقع شدن تحقق یابد؛ ولی بر خلاف تصور عموم و نیز آنچه مشهور است، آیه حجاب V}در اصطلاح تاریخ و حدیث اسلامی، هر جا نام «آیه حجاب آمده است مقصود این است نه آیات سوره نور که در خصوص پوشش اسلامی است.{V در قرآن A}«وَ إِذا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتاعاً فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ...»{A؛ V}احزاب (33)، آیه 53. {V«چون از زنان پیغمبر(ص) متاعی خواستید، از پس پرده بخواهید». درباره زنان آن حضرت و بیش تر به منظور مسائل سیاسی و اجتماعی فرود آمده است V}مطهری، مرتضی، مسأله حجاب، ص 74.{V نه پوشش زن در مقابل نامحرم. به کارگیری کلمه «حجاب» V}واژه حجاب هفت بار در قرآن کریم به

کار رفته است؛ ولی هرگز به معنای حجابِ اسلامی مصطلح نیست.{V در خصوص پوشش زن اصطلاحی نسبتاً جدید است و همین سبب گردیده بسیاری گمان کنند اسلام خواسته است زن همیشه پشت پرده و در خانه محبوس باشد و بیرون نرود؛ V}مطهری، مرتضی، مسأله حجاب، ص 73.{V یا مثل «ویل دورانت» بگویند: «این امر خود مبنای پرده پوشی در میان مسلمانان به شمار می رود»؛ V}ویل دورانت، تاریخ تمدن، ج 1، ص 433 و 434.{V و یا مدّعی شوند حجاب به وسیله ایرانیان به مسلمانان و اعراب سرایت کرده است؛ در حالی که آیات مربوط به حجاب (پوشش اسلامی زنان در مقابل نامحرمان) قبل از مسلمان شدن ایرانیان نازل شده است. در عهد جاهلیت نیز - همان طور که ویل دورانت می گوید V}مطهری، مرتضی، مسأله حجاب، ص 22.{V و کتب تفسیر شیعه و سنی تأیید می کند V}ر.ک: تفاسیر مجمع البیان (طبرسی) و کشّاف (زمخشری)، ذیل آیات 33 احزاب و 60 نور.{V - اعراب چنین پوششی نداشتند و عادتشان تبرّج و خودنمایی بود که اسلام آن را ممنوع ساخت: A}«وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِیَّهِ الْأُولی »{A؛ V}احزاب (33)، آیه 33.{V آنچه از قدیم به ویژه نزد فقها در بحث نماز (کتاب الصلوه) و ازدواج (کتاب النکاح) رواج داشته، واژه «ستر» و «ساتر» به معنای پوشش و وسیله پوشش زن در مقابل نامحرمان بوده است. بنابراین، وظیفه پوشش اسلامی بانوان به معنای حبس و زندانی کردن و قرار دادن آنان پشت پرده و در نتیجه عدم مشارکت این گروه عظیم در فعالیت های اجتماعی نیست. این وظیفه بدان معنا است که زن در معاشرت با مردان بدنش را بپوشاند

و به جلوه گری و خودنمایی نپردازد و مشارکتش در فعالیت ها بر اصول انسانی و اسلامی استوار باشد. V}مطهری، مرتضی، مسأله حجاب، ص 73. نیز ر. ک: تفسیر نمونه، ج 17، ص 401 - 403.{V T}ضرورت پوشش اسلامی در قرآن T پوشش اسلامی از احکام ضروری اسلام V}اصل قانون حجاب اسلامی، صرفاً از ضروریات فقه نیست؛ بلکه از ضروریات دین مبین است؛ چه اینکه نصّ صریح قرآن بر آن گواهی می دهد و تنها ظهور آیات قرآن دلیل بر آن نیست تا جای اختلاف برداشت و محل تردید باشد.{V است و هیچ مسلمانی نمی تواند در آن تردید کند؛ زیرا هم قرآن مجید به آن تصریح کرده است و هم روایات بسیار بر وجوب آن گواهی می دهند. به همین جهت، فقیهان شیعه و سنی به اتّفاق به آن فتوا داده اند. همان طور که نماز و روزه به دورانی خاص اختصاص ندارد، دستور پوشش نیز چنین است و ادعای عصری بودن آن بی دلیل و غیر کارشناسانه می نماید. خداوند متعال در آیه 30 سوره نور نخست به مردان مسلمان و سپس در آیه بعد به زنان مسلمان فرمان می دهد از چشم چرانی اجتناب کنند و در رعایت پوشش بدن از نامحرمان کوشا باشند: A}«قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ یَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِکَ أَزْکی لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِما یَصْنَعُونَ»{A؛ « به مردان مؤمن بگو دیدگان خود فرو خوابانند و عفت پیشه ساخته، دامن خود را از نگاه نامحرمان بپوشانند. این کار برای پاکی و پاکیزگی شان بهتر است و خداوند بدانچه می کنند، آگاه است». «غضّ» در لغت عرب - چنان که مرحوم طبرسی در مجمع البیان V}مجمع البیان فی تفسیر

القرآن، ج 7 - 8، ص 216.{V و راغب اصفهانی در مفردات V}المفردات فی غریب القرآن، ص 361.{V گفته اند - به معنای «کاستن» است و «غضّ بصر» یعنی کاهش دادن نگاه نه بستن چشم. البتّه متعلق این فعل و اینکه از چه چیز چشمان خود را فرو بندند، ذکر نشده است؛ امّا با توجّه به سیاق آیات، به ویژه آیه بعد، روشن می گردد مقصود آن است که خیره خیره زنان نامحرم را تماشا نکنند و از چشم چرانی V}مطهری، مرتضی، مسأله حجاب، ص 125 - 128.{V بپرهیزند. از سوی دیگر، ممکن است مقصود از «حفظ فرج» در این آیه پاکدامنی و حفظ آن از آلودگی به زنا و فحشا باشد؛ ولی عقیده مفسران اولیه اسلام و نیز مفاد روایات از جمله سخن امام صادق(ع) V}تفسیر مجمع البیان، ص 216 و 217.{V این است که مراد از «حفظ فرج» در همه آیات قرآن کریم پاکدامنی و حفظ آن از آلودگی به فحشا است؛ جز در این دو آیه که به معنای حفظ از نظر و وجوب پوشش در مقابل نامحرم است. آنگاه خداوند متعال فلسفه این آموزه را نظافت و پاکی روح می داند و بر خلاف اهل جاهلیت قدیم و جدید - مانند «برتراند راسل» که این ممنوعیت را یک نوع محرومیت و اخلاق بی منطق و به اصطلاح «تابو» (تحریم های ترس آور رایج در میان ملل وحشی) می داند - می گوید: این پوشش به منظور طهارت روح بشر از اینکه پیوسته درباره مسائل مربوط به اسافل اعضا بیندیشد، V}مطهری، مرتضی، مسأله حجاب، ص 129.{V واجب شده است. سپس در آیه بعد می فرماید: A}«وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ