حمیده علیها السلام: مادر امام کاظم علیه السلام صفحه 5

ای ابوعبدالله! حمیده سرور کنیزان، پیراسته از آلودگی‌ها [و] پاک و خالص از پلیدی‌هاست؛ بسان شمش طلا.

لؤلؤة (مروارید): این نام شریف، لقب دیگر حمیده خاتون است. (1) شگفت آنکه ابن شهر آشوب این نام را کنیه ایشان دانسته، گفته است: «حَمِیدَةُ المُصَفّاة ... تُکَنّی لُؤلُؤة». (2) نباتة (3): این نام ظاهراً به معنای ثمره و میوه است.

امّ محمد (4): این نام شریف، کنیه آن بانوست.

بر پایه آنچه مطرح شد، اسامی این بانوی بزرگ عبارت است از:

1. حمیدة؛ 2. مصفاة؛ 3. سیدة الاماء؛ 4. مهذبة؛ 5. لؤلؤة؛ 6. نباتة؛ 7. امّ محمد.

می‌توان عناوین زیر را نیز که گویای تبار و زادگاه ایشان است، به نام‌های پیشین افزود:

7. حمیده مغربیه (5)؛ 8. حمیده بربریه؛ 9. حمیده اندلسیه. (6)

ب) خانواده و نژاد

نژاد و تبار بانو حمیده، بربری یا اندلسی (اسپانیایی) یا رومی است. برخی نیز مانند علی بن میثم که آن بانو

1- تنقیح المقال، ج 3، ص 76، به نقل از حمیدة مصفاة، ص 16.
2- مناقب آل ابی‌طالب، ج 3، ص 437.
3- عمدة الطالب، ابن عنبه، ص 196.
4- محدثات شیعه، ص 152.
5- عمدة الطالب، ص 196.
6- تاریخ‌نگاران و محققان در اینکه این شخصیت سترگ، رومی بوده است یا از اهالی مغرب و جزو قبایل بربر یا آنکه اندلسی اسپانیایی بوده است اختلاف دارند. برخی هم موطن و نژاد خاصی برای ایشان ذکر نکرده، به ذکر عجم بودن ایشان بسنده نموده‌اند. حسین بن حمدان خصیبی، بربری بودن آن حضرت را ترجیح داده، می‌گوید: «و امّه ای موسی بن جعفر ع حمیدة البربریة و یقال الاندلسیة و البربریة اصح.» الهدایة الکبری، خصیبی، ص 263. در بسیاری از مآخذ دیگر نیز از این والاگهر به عنوان حمیده بربریه یاد شده است.