کتابخانه بالقرآن

زن در تفسیر نمونه صفحه 107

صفحه 107

شخصی که از دنیا رفته، در حالی که نه پدر ومادری دارد ونه فرزند».(1)

از این بیان استفاده می شود که «کَلالَه» اسم میّت است وهر دو قول صحیح است.(2)

وامّا اینکه چرا قرآن به جای بردن نام برادر وخواهر تعبیر (کلاله) را انتخاب کرده، شاید به خاطر آن است که این گونه افراد که نه پدر ومادر دارند ونه فرزند، مراقب باشند اموالشان به دست کسانی خواهد رسید که نشانه ناتوانی او هستند. بنابراین پیش از آنکه دیگران از آن استفاده کنند، خودشان آنها را در موارد لازم تر، در راه کمک به نیازمندان وحفظ مصالح اجتماعی صرف کنند.

5. توجّه به چند نکته دیگر

الف) آنچه درباره ارث برادران وخواهران آمده است، گرچه ظاهرآ به طور مطلق است وبرادران وخواهران پدر ومادری، وپدری تنها، ومادری تنها را شامل می شود، ولی با توجّه به آخرین آیه سوره نساء که تفسیر آن به زودی خواهد آمد روشن می شود که منظور از این آیه تنها برادران وخواهران مادری متوفّی هستند (آنها که فقط از طرف مادر با او ارتباط دارند) در حالی که آیه آخر سوره نساء درباره برادران وخواهران پدر ومادری ویا پدری تنها می باشد (شواهد این موضوع را به خواست خدا در ذیل همان آیه بیان خواهیم داشت).

بنابراین گرچه هر دو آیه بحث از ارث «کلاله» (برادران وخواهران) می کنند وظاهرآ با هم سازگار نیستند، امّا با دقّت در مضمون دو آیه روشن می شود هر کدام درباره یک دسته خاص از برادران وخواهران سخن می گوید، وهیچ گونه تضادّی در میان آنها نیست.

ب) روشن است ارث بردن این طبقه در صورتی است که وارثی از طبقه اوّل -یعنی پدر ومادر وفرزندان - در کار نباشد، گواه این موضوع آیه (وَ أُولُوا الاَْرْحَامِ

1- کنزالعمّال، ج 11، ص 78؛ تفسیر قرطبی، ذیل آیه مورد بحث ؛ تفسیر ابن کثیر، ج 2، ص 429، ذیلآیه176 سوره نساء؛ تفسیر المیزان، ج 4، ص 212.
2- وَالکَلالَهُ اِسمٌ لِما عَدا الوَلَدِ والوالِدِ مِنَ الوَرَثَهِ. وَ قالَ اِبنُ عبّاس: هُوَ اسمٌ لِمَن عَدَا الوَلَدِ وَ رُوِیَ أنّ النّبی (ص) سُئِلَ عَنِ الکَلالَهِ، فَقالَ: مَن ماتَ وَ لَیسَ لَهُ وَلَدٌ وَ لا والِدٌ فَجَعَلَهُ اِسمآ لِلمَیّتِ وَ کِلاَ القَولَینِ صَحیحٌ (مفرداتراغب، ص 437؛ تفسیر المیزان، ج 4، ص 212).