زن در تفسیر نمونه صفحه 257

از این گذشته، اگر شرک حقیقتی داشت باید دلیلی بر اثبات آن وجود داشته باشد، وچون دلیلی بر اثبات آن نیست خود دلیلی بر بطلان آن است.

باز از آنجا که ممکن است این فرمان این توهّم را به وجود آورد که در برابر پدر ومادر مشرک باید شدّت عمل وبی حرمتی به خرج داد، بلافاصله اضافه می کند: عدم اطاعت آنها در مسأله کفر وشرک دلیل بر قطع رابطه مطلق با آنها نیست، بلکه در عین حال «با آنها در دنیا به طرز شایسته ای رفتار کن» (وَ صَاحِبْهُمَا فِی الدُّنْیَا مَعْرُوفًا).

از نظر دنیا وزندگی مادّی با آنها مهر ومحبّت وملاطفت کن، واز نظر اعتقاد وبرنامه های مذهبی تسلیم افکار وپیشنهادهای آنها نباش. این درست نقطه اصلی اعتدال است که حقوق خدا وپدر ومادر در آن جمع است.

لذا بعداً می افزاید: «راه کسانی را پیروی کن که به سوی من بازگشته اند» راه پیامبر صلی الله علیه و آله ومؤمنان راستین (وَاتَّبِعْ سَبِیلَ مَنْ أَنَابَ إِلَیَّ).

چرا که بعد از آن، «بازگشت همه شما به سوی من است ومن شما را از آنچه در دنیا عمل می کردید آگاه می سازم» وبر طبق آن پاداش وکیفر می دهم (ثُمَّ إِلَیَّ مَرْجِعُکُمْ فَأُنَبِّئُکُمْ بِمَا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ).

نفی واثبات های پی درپی وامر ونهی ها در آیات فوق برای این است که مسلمانان در این گونه مسائل که در بدو نظر تضادّی در میان ادای دو وظیفه لازم تصوّر می شود، خطّ اصلی را پیدا کنند وبدون کمترین افراط وتفریط در مسیر صحیح قرار گیرند، واین دقّت وظرافت قرآن در این ریزه کاری ها از چهره های فصاحت وبلاغت عمیق آن است.

به هر حال آیه فوق کاملاً شبیه چیزی است که در آیه 8 سوره عنکبوت آمده است که می گوید: (وَ وَصَّیْنَا الاِْنْسَانَ بِوَالِدَیْهِ حُسْنًا وَ إِنْ جَاهَدَاکَ لِتُشْرِکَ بِی مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ

فَلاَ تُطِعْهُمَا إِلَیَّ مَرْجِعُکُمْ فَأُنَبِّئُکُمْ بِمَا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ) (ر.ک: ج 17، ص 50 - 54).

یادی از رنج مادر

اشاره

(وَوَصَّیْنَا الاِْنسَانَ بِوَالِدَیْهِ إِحْسَانآ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ کُرْهآ وَوَضَعَتْهُ کُرْهآ وَحَمْلُهُ وَفِصَالُهُ ثَلاَثُونَ شَهْرآ حَتَّی إِذَا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَبَلَغَ أَرْبَعِینَ سَنَهً قَالَ رَبِّ أَوْزِعْنِی أَنْ