زن در تفسیر نمونه صفحه 292

تفسیر: جدایی مشروط

در آیه قبل سخن از دو طلاق بود که بعد از طلاق دوم دو همسر یا باید راه الفت وصلح را پیش گیرند ویا از هم جدا شوند، این آیه در حقیقت حکم تبصره ای را دارد که به حکم سابق ملحق می شود. می فرماید: «اگر (بعد از دو طلاق ورجوع، بار دیگر) او را طلاق داد، بعد از آن، زن بر او حلال نخواهد شد مگر اینکه همسر دیگری برگزیند، (وبا او آمیزش جنسی نماید، در این صورت اگر همسر دوم) او را طلاق

داد، گناهی ندارد که آن دو بازگشت کنند، (وآن زن بار دیگر با همسر اوّلش ازدواج نماید) مشروط بر اینکه امید داشته باشند حدود الهی را محترم می شمرند» (فَإِنْ طَلَّقَهَا فَلاَ تَحِلُّ لَهُ مِنْ بَعْدُ حَتَّی تَنْکِحَ زَوْجًا غَیْرَهُ فَإِنْ طَلَّقَهَا فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْهِمَا أَنْ یَتَراجَعَا إِنْ ظَنَّا أَنْ یُقِیمَا حُدُودَ اللهِ).

ودر پایان آیه تأکید می کند: «اینها حدود الهی است که خدا برای افرادی که آگاهند، بیان می کند» (وَ تِلْکَ حُدُودُ اللهِ یُبَیِّنُهَا لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ).

از روایاتی که از پیشوایان بزرگ اسلام رسیده استفاده می شود:

اوّلاً ازدواج با شخص دوم باید دائمی باشد،(1)

ثانیآ به دنبال اجرای عقد، عمل زناشویی نیز انجام گیرد.(2)

این دو شرط را از خود آیه نیز ممکن است اجمالاً استفاده کرد، امّا اینکه عقد دائمی باشد برای اینکه جمله «فَإِنْ طَلَّقَها» گواه بر آن است، زیرا طلاق تنها در عقد دائم تصوّر می شود.

وامّا انجام دادن عمل زناشویی را می توان از جمله «حَتَّی تَنکِحَ زَوجآ غَیرَهُ» استفاده کرد، زیرا به گفته بعضی از ادبای عرب هنگامی که گفته شود «نَکَحَ فُلانٌ فُلانَهً» به معنای عقد بستن است، وهر گاه گفته شود «نَکَحَ زَوجَتَهُ» به معنای انجام دادن آمیزش جنسی است (زیرا فرض سخن در جایی است که او زوجه باشد. بنابراین به کار بردن نکاح در مورد زوجه چیزی جز آمیزش جنسی نمی تواند باشد).(3)

1- تهذیب، ج 8، ص 34؛ وسائل الشیعه، ج 22، ص 132؛ بحارالأنوار، ج 101، ص 156.
2- کافی، ج 5، ص 425، وج 6، ص 76؛ وسائل الشیعه، ج 22، ص 111، 113 و129؛ بحارالأنوار،ج 101، ص 160.
3- تفسیر کبیر، ج 6، ص 104، ذیل آیه مورد بحث.