زن در تفسیر نمونه صفحه 432

وهمچنین در آیه 181 می خوانیم: (لَقَدْ سَمِعَ اللهُ قَوْلَ الَّذینَ قالُوا إِنَّ اللهَ فَقیرٌ وَنَحْنُ أَغْنِیاءُ) «خداوند گفتار کسانی را که می گفتند: خدا فقیر است وما بی نیازیم (ولذا از ما مطالبه زکات کرده است) شنید».

در حالی که منظور از «الّذین» در آیه طبق تصریح جمعی از مفسّران، حُییّ بن اخطب یا فِنحاص است.(1)

گاهی اطلاق کلمه جمع بر مفرد به عنوان بزرگداشت نیز دیده می شود، همان طور که درباره ابراهیم می خوانیم: (إِنَّ إِبْرهِیمَ کَانَ أُمَّهً قَانِتًا لِلَّهِ) «ابراهیم امّتی بود خاضع در پیشگاه خدا»(2) در اینجا کلمه «امّت» که اسم جمع است بر فرد اطلاق شده است.

4. نوه های دختری، فرزندان ما هستند

ضمنآ از آیه مباهله استفاده می شود که به فرزندان دختر نیز حقیقتآ «ابن» گفته می شود، برخلاف آنچه در جاهلیّت مرسوم بود که تنها فرزندان پسر را فرزند خود می دانستند ومی گفتند:

بَنونا بَنو أبنائنا وبَناتُنا بَنوهُنَّ أبناءُ الرّجالِ الأباعِدِ

«فرزندان ما تنها پسرزاده های ما هستند امّا دخترزاده های ما - فرزندان مردم بیگانه محسوب می شوند نه فرزندان ما».(3)

این طرز تفکّر مولود همان سنّت غلطی بود که در جاهلیّت عرب، دختران وزنان را عضو اصلی جامعه انسانی نمی دانستند وآنها را در حکم ظروفی برای نگاهداری پسران می پنداشتند.

چنانکه شاعر آنها می گوید:

وإنّما اُمّهاتُ النّاسِ اوعِیَهٌ مُستَودَعاتٌ ولِلأنسابِ آباءٌ

«مادران مردم، حکم ظروفی برای پرورش آنها دارند - وبرای نسب تنها پدران شناخته می شوند».(4)

1- جامع البیان، ج 4، ص 129؛ تفسیر قرطبی، ذیل آیه 181 سوره آل عمران ؛ تفسیر ابن کثیر، ج 2، ص155.
2- سوره نحل، آیه 120.
3- ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج 11، ص 28؛ فتح الباری، ج 12، ص 42؛ المیزان، ج 4، ص 312.
4- دیوان علی علیه السلام ، ص 24؛ با این تفاوت که در اینجا لِلأحسابِ آمده است. مغنی المحتاج، ج 4، ص 538، بااین تفاوت که در اینجا لِلاباءِ أَبْناءٌ آمده است ؛ سرخسی، مبسوط ج 7، ص 53 وج 17، ص 159؛ المیزان،ج18، ص 44 وج 4، ص 312.