تغییر جنسیت از منظر فقهی و حقوقی صفحه 149

ص:166

1- (1) سوره بقره ( 2)، آیۀ 173.
2- (2) ترجمه از ناصر مکارم شیرازی.
3- (3) محمد حسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 1، ذیل آیۀ 173 سورۀ بقره.
4- (4) برای ملاحظۀ آیات دیگر که دلالت بر قاعدۀ اضطرار دارد به آیۀ 3 سورۀ مائده و آیۀ 119 سورۀ انعام مراجعه کنید.
5- (5) حر عاملی، وسائل الشیعه، ج 4، ص 690، ابواب قیام، باب 1، حدیث 6 و 7؛ همان، ج 4، ص 699، ابواب القیام، باب 7، حدیث 1؛ همان، ج 16، ص 165، ابواب الایمان، باب 12، حدیث 18.

شیئاً مِن ذلک حَتی یموتَ فهو کافرٌ؛(1)

امام صادق(علیه السلام) فرمود: هر کس به گوشت مردار و خون و گوشت خوک مضطر شود و از آن ها تناول نکند تا بمیرد، [به حکم خدا] کفر ورزیده است.

گویا در این روایت، امام صادق(علیه السلام) رفع اضطرار را واجب شرعی تلقی کرده و امتناع از آن را مخالفت با خداوند متعال و مصداق کفر به حساب آورده است.

مقدس اردبیلی در تعریف اضطرار می گوید:

الاضطرارُ مالم یمکِنِ الصبرُ علیه مِثلُ الجوعِ؛(2)

اضطرار آن است که صبر بر آن ممکن نباشد، مانند گرسنگی.

در تعریف دیگر از «اضطرار» گفته شده است:

واقع شدن شخص تحت شرایط و موقعیت تهدیدآمیز که خروج از آن مقتضی ارتکاب فعلی باشد.(3) خنثای مشکل یا دو جنسی کامل در اضطرار واقع شده است و زندگی وی مصداق آشکار اضطرار است و تغییر جنسیت برای وی یک امر ضروری و غیر قابل انکار است. او با تغییر جنسیت می تواند از «بلا تکلیفی جنسی» خارج شده و در این صورت، امکان شرعی ازدواج برای وی فراهم گشته و از «رعایت احتیاطهای شرعی» خلاصی پیدا می کند. وی دچار بیماری شدید جسمی است و برای بقای حیات خویش و کسب سلامتی، نیازمند عمل جراحی است. بنابراین، حتی اگر معتقد شویم که تغییر جنسیت، حرام است، این امر، برای خنثای مشکل، به دلیل بیماری شدید جسمی مجاز خواهد بود.

در تأیید مطلب فوق می توان گفت که برخی مراجع تقلید شیعه که تغییر جنسیت در مورد افراد سالم را حرام می دانند، در مورد «خنثای مشکل» معتقدند که این گروه اگر توان مالی و جسمی دارند، برای آنان تغییر جنسیت واجب است چنان آن که آیت الله