تغییر جنسیت از منظر فقهی و حقوقی صفحه 153

ص:170

1- (1) سورۀ حج ( 22)، آیۀ 78، با ترجمۀ مکارم شیرازی.
2- (2) سوره بقره ( 2)، آیۀ 185، با ترجمۀ مکارم شیرازی.
3- (3) سورۀ مائده ( 5)، آیۀ 6، با ترجمۀ مکارم شیرازی.
4- (4) میرزا حسن بجنوردی، القواعد الفقهیه، ج 1، ص 256.

بی منطق و دشواری را برای خود انتخاب کرده بودند - فرمودند:

اِنّ الخوارجَ ضَیقوا علی انفُسهم بِجهالَه و إنّ الدّینَ اوسعُ مِن ذلکَ؛(1)

همانا خوارج، از روی نادانی بر خویشتن سخت و تنگ گرفته بودند، در حالی که دین وسیع تر از آن است (که آن ها فکر می کنند).

بند دوم: سنت

روایت های متعددی از معصومان علیهم السلام نقل شده که مبنای قاعدۀ نفی عسر و حرج قرار گرفته است. یکی از مهم ترین آن ها، روایت زیر است:

روایت عبد الاعلی آل سام:

قُلتُ لِاَبی عَبداللهِ(علیه السلام): عَثَرتُ فَانقَطَعَ ظَفری فَجَعَلتُ عَلی اصبَعی مَرارَهً فَکیفَ اصنَعُ بالوُضوءِ؟ قال: یعرفُ هذا و اشباهُهُ مِن کتابِ اللهِ عَزَّوجَلَّ: قال اللهُ ما جَعَلَ عَلیکُم فی الدّینِ مِن حَرَج، امسَح عَلَیهِ؛(2)

راوی به امام صادق(علیه السلام) می گوید: به زمین برخورد کردم و ناخنم جدا شد. انگشت را با پارچه ای بستم. حال چگونه وضو بگیرم ؟ امام(علیه السلام) فرمود: حکم این قضیه و نظایر آن از کتاب خدا روشن می شود، زیرا خداوند فرموده است در دین بر شما حرجی قرار داده نشده است، پس بر آن مسح کن.

ازاین پاسخ امام صادق(علیه السلام) نکات زیر به دست می آید:

1. نفی حرج، یک قاعدۀ کلی است و طبق رهنمود امام(علیه السلام) می توان از آن برای رفع احکامی که برای مکلفان، مضیقه ساز و مشقت آور است، استفاده کرد.

2. از این که امام(علیه السلام) به جای نفی حرج ذیل آیۀ وضو - که تناسب بیش تری با سوال دارد - به نفی حرج مذکور در آیۀ 78 سورۀ حج استناد می کند، چنین بر می آید که