تغییر جنسیت از منظر فقهی و حقوقی صفحه 289

ص:306

الف - روایت عبید بن زراره از پدرش:

به امام صادق(علیه السلام) عرض کردم: آیا ازدواج موقت تا چهار زن جایز است ؟ فرمود:

تزوج منهنّ الفاً فإنّهنَّ مستأجرات؛(1)

با هزار زن ازدواج کن؛ زیرا چنین زنانی، مستأجر شما هستند.

ب - روایت محمد بن مسلم از امام باقر(علیه السلام)، در مورد ازدواج موقت:

لیست من الأربع؛ لأنّها لا تطلق و لا ترث (و لا تورث)، و إنّما هی مستأجرۀ؛(2)

ازدواج موقت منحصر به چهار زن نیست؛ زیرا آن ها طلاق داده نمی شوند و ارث نمی برند (و از آن ها نیز ارث نمی برند.) همانا چنین زنانی مستاجر هستند.

در هر حال، عقد موقت - چه به صورت تنزیلی یا حقیقی - از مصادیق اجاره محسوب می شود و مهریه از ارکان مهم عقد موقت است، به گونه ای که اگر مهریه وجود نداشته باشد، یا مهریه باطل باشد (مثل شراب و خوک) یا مهریه مِلک غیر باشد، عقد موقت باطل خواهد بود، در حالی که در عقد دایم، اگر مهریه ذکر نشود یا عقد دایم مشروط به عدم مهریه منعقد شود، عقد دایم صحیح است، اگر چه شرط آن باطل است.

شاهد دیگر در اهمیت مهریه در عقد موقت آن است که فقیهان شیعه معتقدند چنان چه در عقد موقت، زوجه در بخشی از مدت، تخلف ورزد و از تمکین خودداری نماید، به همان نسبت از مقدار مهریه کاسته می شود.(3) نیز بسیاری از فقیهان شیعه در ازدواج موقت، مرگ زن در اثناء مدت عقد قبل از وقوع نزدیکی را موجب تنصیف مهر دانسته اند و مرگ زوجه پس از نزدیکی را موجب سقوط میزانی از مهر به نسبت کل مدت عقد می دانند.(4) از نظر حقوق دانان نیز هرگاه زوجه در عقد موقت بعد از نزدیکی تمکین نکند، زوج