تغییر جنسیت از منظر فقهی و حقوقی صفحه 295

ص:312

می تواند فوراً ازدواج کند؟ امام خمینی(ره) در این باره چنین می گوید:

لو تغیر جنس المرأه فی زمان عدّتها سقطت العده حتی عده الوفاه؛(1)

اگر زنی در زمان عِدّه تغییر جنسیت دهد، عِدّه اش ساقط می شود حتی عِدّه وفات.

این که عده در این هنگام ساقط است، به دلیل تبدّل و تغییر موضوع است؛ چه این که زن به دلیل تغییر جنسیت، از زن بودن خارج شده و بنابراین، احکام خاص زنان از وی منتفی می گردد و احکام مردان بر وی جاری است و معنا ندارد وی در این حالت، موظف به تکمیل دوران عده باشد. ولی پرسش این است که چرا امام خمینی فرمود: «حتی عده الوفاه»؛ یعنی حتی عدۀ وفات نیز مانند بقیۀ عده ها ساقط است ؟ به عبارت دیگر، تأکید این امر و آوردن واژۀ «حتّی» به چه منظور بوده است ؟

پاسخ: رمز نهفته در عدۀ وفات این است که عدۀ وفات دارای ویژگی خاص است. هدف از عدۀ وفات، براساس روایات اسلامی، «حِداد» یا «ترک زینت به منظور احترام میت» است. به همین دلیل، زمان آغاز عدۀ وفات، همان زمان رسیدن خبر مرگ شوهر به زن است؛ چنان که در صحیحۀ محمد بن مسلم و بُرید بن معاویه و زُراره از امام باقر(علیه السلام) نقل شده که حضرت در مورد زنی که شوهر غایبش بمیرد، فرمود:

المتوفّی عنها تعتدّ من یوم یأتیها الخبر؛ لأنّها تحدّ علیه؛(2) زنی که شوهرش فوت کرده از روزی که خبر مرگ شوهر به او می رسد باید عدّه نگه دارد؛ زیرا زن باید برای احترام شوهرش ترک زینب نماید.

هرگاه تغییر جنسیت زن، در زمان عدۀ وفات صورت پذیرد، ممکن است این احتمال داده شود که وی فقط پس از اتمام دوران عده، می تواند با جنس مخالف ازدواج کند، ولی امام خمینی در پاسخ این احتمال می فرماید: حتی عدۀ وفات نیز ساقط

است. بنابراین، وی می تواند پس از تغییر جنسیت بلافاصله ازدواج کند. دلیل آن واضح