- مقدمه معاونت پژوهشی مرکز فقهی ائمه اطهار 1
- اشاره 7
- 1. بیان و شناسایی موضوع تحقیق 7
- 2. اهمیت و جایگاه موضوع تغییر جنسیت 8
- 3. هدف تحقیق 11
- 4. سؤالات اصلی و فرعی تغییر جنسیت 13
- 5. پیشینۀ تحقیق 15
- اشاره 21
- مبحث اول: تغییر جنسیت در لغت 23
- اشاره 23
- اشاره 23
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 25
- مبحث دوم: تغییر جنسیت در اصطلاح پزشکی 25
- مبحث سوم: تغییر جنسیت در اصطلاح فقهی 26
- اشاره 26
- طرح بحث 31
- مبحث اول: اولین تغییر جنسیت در ایران 32
- اشاره 32
- بررسی و تحلیل 33
- مبحث دوم: تغییر جنسیت در خارج ایران 35
- گفتار اول: اولین تغییر جنسیت در انگلستان 35
- گفتار دوم: اولین تغییر جنسیت در آمریکا 35
- اشاره 35
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 36
- گفتار سوم: اولین تغییر جنسیت در مصر 36
- اشاره 39
- مبحث اول: تغییر جنسیت در افراد سالم 39
- مبحث دوم: تغییر جنسیت در دوجنسی ها (خنثی ها) 40
- مبحث سوم: تغییر جنسیت در افراد ممسوح 41
- مبحث چهارم: تغییر جنسیت در تراجنسیتی ها(ناراضیان جنسی) 41
- مبحث ششم: تغییر جنسیت در حیوانات 42
- مبحث پنجم: تغییر جنسیت به منظور کشف جنسیت 42
- مبحث هفتم: تغییر جنسیت در گیاهان 44
- مبحث اول: طرح مسأله و اهمیت آن 45
- مبحث دوم: هویت جنسی 46
- مبحث سوم: نقش جنسی و گرایش جنسی 47
- مبحث چهارم: میل جنسی 48
- مبحث پنجم: علت شناسی پدیدۀ تراجنسیتی (ترانس سکشوالیسم) 51
- اشاره 51
- گفتار اول: عوامل زیست شناختی 52
- بند دوم: نظریۀ روانی - جنسی 53
- گفتار سوم: عوامل روان شناخت 53
- گفتار دوم: عوامل عصب شناسی 53
- بند اول: نظریۀ روانی - اجتماعی 53
- گفتار اول: تعریف تراجنسیتیی (ترانس سکشوال) 54
- اشاره 54
- مبحث ششم: تراجنسیتی (ترانس سکشوالیسم) 54
- گفتار دوم: بررسی واژۀ ترانس سکشوال 56
- گفتار سوم: تراجنسیتی در کودکان 57
- گفتار چهارم: تراجنسیتی (ترانس سکشوالیسم) در نوجوانان و بزرگسالان 59
- گفتار پنجم: علایم و نشانه های اختصاصی 60
- گفتار ششم: اقسام تراجنسیتی (ترانس سکشوال) 63
- بند اول: ترانس سکشوال مذکر 63
- اشاره 63
- بند دوم - تراجنسیتی (ترانس سکشوال) مؤنث 66
- بند اول: میزان بیماری تراجنسیتی در مقیاس جهانی 70
- بند دوم: میزان بیماری تراجنسیتی در ایران 71
- جمع بندی و بیان نظریۀ مختار 76
- مبحث اول: اهمیت و طرح بحث 79
- مبحث دوم: علت بروز دو جنسیتی (خنثی) 80
- مبحث سوم: خنثی در لغت 81
- اشاره 81
- گفتار اول: معنای مشهور خنثی 83
- اشاره 84
- گفتار دوم: معنای غیر مشهور درباره خنثی 84
- مبحث چهارم: تاریخچۀ خنثی ها (دو جنسی ها) 85
- نظریه مختار 85
- اشاره 85
- مبحث پنجم: خنثی (دو جنسی) و مسألۀ جنس سوم 91
- گفتار اول: دیدگاه مشهور 91
- اشاره 91
- اشاره 91
- بند اول: نظر مشهور در عدم وجود جنس سوم 91
- گفتار دوم: دیدگاه غیر مشهور 95
- مبحث ششم: اقسام خنثی 97
- اشاره 97
- گفتار اول: اقسام خنثی از نظر فقه اسلامی 97
- بند دوم: خنثای غیر مشکل 97
- بند اول: خنثای مشکل 97
- بند سوم: اقسام خنثای غیر مشکل 98
- اشاره 99
- گفتار دوم: اقسام خنثی (دو جنسی) از نظر پزشکی 99
- مبحث هفتم: معیار و مبنای تعیین جنسیت در دو جنسی ها (خنثی ها) 100
- نظریۀ مختار 100
- مبحث هشتم: تعیین جنسیت خنثی از دیدگاه روایات اسلامی 107
- مبحث نهم: احکام ویژۀ خنثای مشکل (دو جنسی کامل) 109
- اشاره 113
- گفتار اول: بیان اهمیت مسأله 114
- مبحث اول: نگارش کتاب تحریر الوسیله و بیان مسألۀ تغییر جنسیت 114
- بند دوم: تبدیل جنس واقعی 115
- بند اول: جواز تغییر جنسیت 115
- بند سوم: تبدیل جنس واقعی 115
- گفتار دوم: دیدگاه امام خمینی دربارۀ تغییر جنسیت 115
- بند چهارم: تغییر جنسیت پس از ازدواج 115
- بند ششم: سقوط عِدّه 116
- بند پنجم: تغییر جنسیت زن و شوهر با هم 116
- بند هفتم: تغییر عناوین 116
- بند هشتم: ارث 116
- بند دهم: نسبت به نزدیکان رضاعی 117
- بند یازدهم: کشف جنس واقعی 117
- بند نهم: مَحرمیت 117
- مبحث دوم: استفتای جدید از امام خمینی دربارۀ تغییر جنسیت 118
- گفتار اول: شرح ماجرا 118
- گفتار دوم: فتوای امام خمینی در جواز تغییر جنسیت 118
- مبحث سوم: مقررات پزشکی قانونی و دادگستری جمهوری اسلامی ایران 119
- مبحث چهارم: رأی ادارۀ حقوقی دادگستری جمهوری اسلامی ایران 120
- گفتار اول: وضعیت شناسنامۀ جدید در دو جنسی ها 121
- مبحث پنجم: صدور شناسنامۀ جدید پس از تغییر جنسیت 121
- اشاره 122
- مبحث ششم: دیدگاه فقها و مراجع شیعه دربارۀ تغییر جنسیت 122
- جمع بندی و بیان نظریۀ مختار 123
- اشاره 125
- طرح بحث 127
- اشاره 133
- مبحث اول: نظرات در جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت افراد خنثی 133
- اشاره 133
- اشاره 135
- گفتار دوم: نظرات فقیهان شیعه در تغییر جنسیت افراد خنثی 135
- بند اول: جواز در تغییر جنسیت افراد خنثی مطلقا - اعم از مشکل و غیر مشکل - 136
- بند دوم: و جوب تغییر جنسیت در افراد خنثی 141
- بند سوم: عدم جواز تغییر جنسیت در افراد خنثی 143
- گفتار اول: تمسک به قاعدۀ اضطرار 147
- مبحث دوم: ادله جواز تغییر جنسیت در خنثای مشکل 147
- اشاره 147
- اشاره 150
- گفتار دوم: تمسک به قاعدۀ نفی عُسرو حَرَج 150
- بند اول: کتاب 152
- بند دوم: سنت 153
- جمع بندی و بیان نظریۀ مختار 156
- اشاره 157
- مبحث سوم: ادله جواز تغییر جنسیت در خنثای غیر مشکل 157
- گفتار اول: جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت در خنثای انثی 160
- اشاره 160
- بند اول: تبدیل خنثای انثی به زن کامل 160
- بند دوم: تبدیل خنثای انثی به مرد 162
- گفتار دوم: جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت در خنثای مذکر 166
- جمع بندی و بیان نظریۀ مختار 168
- اشاره 169
- مبحث اول: بطلان و حرمت تغییر جنسیت ظاهری 170
- مبحث دوم: انجام تکالیف براساس جنسیت واقعی 171
- مبحث سوّم: جواز یا وجوب عمل جراحی برای کشف واقع 172
- جمع بندی و بیان نظریۀ مختار 176
- اشاره 176
- مبحث چهارم: تکلیف شرعی قبل از عمل 176
- اشاره 179
- مبحث اول: جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت در افراد سالم 179
- اشاره 180
- اشاره 180
- گفتار اول: ادلۀ موافقین تغییر جنسیت 180
- مبحث دوم: جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت در تراجنسیتی (ترانس سکشوال یا خنثای روانی) 180
- بند اول: دیدگاه امام خمینی(ره) در جواز تغییر جنسیت 181
- بند دوم: ادلۀ موافقین تغییر جنسیت 185
- اشاره 196
- بند اول: نظرات مخالفین تغییر جنسیت 196
- گفتار دوم: ادله مخالفین تغییر جنسیت 196
- بند دوم: ادلۀ مخالفین تغییر جنسیت 199
- اشاره 233
- مبحث اول: دیدگاه فقیهان شیعه در تغییر جنسیت حیوانات 234
- مبحث دوم: دیدگاه فقیهان اهل سنت در تغییر جنسیت حیوانات 235
- گفتار اول: روایات اسلامی در بحث اخته کردن حیوانات 236
- مبحث سوم: بررسی و تحلیل 236
- گفتار دوم: جواز تغییر جنسیت حیوانات 237
- اشاره 239
- طرح بحث 241
- اشاره 244
- مبحث اول: بقاء یا عدم بقای ازدواج در تغییر جنسیت مرد یا زن به جنس مخالف 244
- گفتار اول: وضعیت ازدواج در تغییر جنسیت مرد به زن 245
- گفتار سوم: تغییر جنسیت زوجین به صورت غیر همزمان (غیر مقارن) 246
- گفتار دوم: وضعیت ازدواج در تغییر جنسیت زن به مرد 246
- گفتار چهارم: تغییر جنسیت زوجین به صورت همزمان (مقارن) 247
- گفتار پنجم: دیدگاه امام خمینی در مورد تغییر جنسیت همزمان 250
- اشاره 251
- گفتار ششم: دیدگاه مراجع تقلید و فقیهان اسلامی دربارۀ تأثیر تغییر جنسیت زن و شوهر بر ازدواج 251
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 256
- مبحث دوم: وضعیت ازدواج پس از تغییر جنسیت خنثای مشکل 258
- مبحث سوم: وضعیت ازدواج پس از تغییر جنسیت خنثای غیر مشکل 259
- مبحث چهارم: وضعیت ازدواج پس از تغییر جنسیت مرد یا زن به خنثی 260
- طرح بحث: 263
- گفتار اول: تبدیل مرد به زن: بطلان نکاح و سقوط نفقه 264
- مبحث اول: تغییر جنسیت و مسألۀ نفقۀ زوجه در عقد دائم 264
- اشاره 264
- گفتار دوم: تبدیل زن به مرد: بطلان ازدواج و سقوط نفقه 265
- گفتار سوم: تبدیل مرد به خنثای مشکل: بقای ازدواج و استمرار وجوب نفقه 265
- گفتار چهارم: تبدیل زن به خنثای مشکل: بقای ازدواج و استمرار وجوب نفقه 266
- گفتار پنجم: تبدیل مرد به خنثای غیرمشکل 266
- گفتار هفتم: تبدیل خنثای غیر مشکل (مذکر) 267
- گفتار هشتم: تبدیل خنثای غیرمشکل(مؤنث) 267
- مبحث دوم: تغییر جنسیت و مسألۀ نفقه در عقد موقت 269
- اشاره 269
- گفتار دوم: اشتراط نفقه در عقد موقت 270
- جمع بندی و بین نظریه مختار 270
- مبحث اول: تغییر جنسیت و مسأله مهریه زوجه در عقد دائم 273
- طرح بحث 273
- اشاره 273
- گفتار اول: عدم وجوب پرداخت مهریه مطلقا 274
- گفتار دوم: وجوب پرداخت مهریه مطلقا 276
- گفتار سوم: وجوب پرداخت کل مهر در صورت نزدیکی و تنصیف در غیر نزدیکی 283
- گفتار چهارم: سقوط مهریه در صورت عدم کسب اجازۀ زوجه از زوج 285
- اشاره 285
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 287
- مبحث دوم: تغییر جنسیت و مسألۀ مهریه در عقد موقت 287
- اشاره 287
- گفتار دوم: تغییر جنسیت زوجه در عقد موقت و مسألۀ مهریه 288
- اشاره 288
- گفتار اول: تغییر جنسیت زوج در عقد موقت و مسألۀ مهریه 288
- جمع بندی و بیان نظریۀ مختار 290
- طرح بحث 291
- مبحث اول: تغییر جنسیت زوجه و مسألۀ عدّه 292
- مبحث دوّم: تغییر جنسیت زوج (شوهر) و مسألۀ عِدّه 293
- مبحث سوم: تغییر جنسیت زوجه در زمان عده 294
- اشاره 296
- مبحث چهارم: بررسی و تحلیل چند فتوای فقهی در بحث «تغییر جنسیت و عِدّه» 296
- جمع بندی و بیان نظریۀ مختار 297
- اشاره 299
- اشاره 301
- مبحث اول: تغییر جنسیت برادر یا خواهر 302
- اشاره 302
- گفتار سوم: تغییر جنسیت دو خواهر 303
- گفتار دوم: تغییر جنسیت دو برادر 303
- مبحث دوم: تغییر جنسیت عمو و عمه 303
- مبحث سوم: تغییر جنسیت دایی و خاله 304
- اشاره 304
- مبحث چهارم: تغییر جنسیت پدر یا مادر 304
- دلیل دوم: صدق عنوان پدر و مادر براساس زمان انعقاد نطفه 306
- اشاره 307
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 307
- مبحث پنجم: تغییر جنسیت پدر بزرگ و مادر بزرگ و عناوین نسبی 307
- اشاره 309
- مبحث اول: تغییر جنسیت و مسألۀ نفقۀ فرزندان 309
- اشاره 309
- گفتار اول: تغییر جنسیت پدر و مسألۀ نفقۀ فرزندان 310
- اشاره 312
- گفتار دوم: تغییر جنسیت مادر و مسألۀ نفقۀ فرزندان 312
- حالت اول: تغییر جنسیت مادر با وجود پدر یا جد پدری 312
- حالت دوم: تغییر جنسیت مادر با نبود پدر و جد پدری 313
- اشاره 314
- مبحث دوّم: تغییر جنسیت و مسألۀ نفقۀ والدین 314
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 315
- مبحث اول: تغییر جنسیت و مسألۀ ولایت و سرپرستی کودکان 317
- اشاره 317
- اشاره 317
- اشاره 318
- گفتار اول: تغییر جنسیت مادر و مسألۀ ولایت و سرپرستی کودکان 318
- دلیل دوم: معنای پدر از نظر شرعی 319
- اشاره 320
- گفتار دوم: تغییر جنسیت پدر و مسألۀ ولایت و سرپرستی کودکان 320
- دیدگاه اول: تغییر جنسیت پدر موجب سقوط ولایت وی است 320
- مبحث دوم: تغییر جنسیت و مسألۀ حضانت کودکان 322
- دیدگاه دوم: تغییر جنسیت پدر، تأثیری در ولایت وی ندارد 322
- اشاره 322
- گفتار اول: تغییر جنسیت مادر و مسألۀ حضانت کودکان 323
- گفتار دوم: تغییر جنسیت پدر و مسألۀ حضانت کودکان 324
- اشاره 324
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 325
- مبحث اول: ارث بردن فرد تغییر جنس داده از والدین خودش 327
- اشاره 327
- اشاره 327
- گفتار دوم: تغییر جنسیت بعد از فوت یکی از والدین 329
- مبحث دوم: ارث بردن والدین تغییر جنس داده از فرزند خویش 330
- گفتار اول: والدین تغییر جنسیت داده از فرزند ارث نمی برند 330
- اشاره 330
- گفتار دوّم: پدر تغییر جنس داده و مادر تغییر جنس داده ارث می برد. 331
- دلیل اول: ثبوت ارث به دلیل قرابت و خویشاوندی 331
- اشاره 331
- دلیل دوم: ثبوت ارث به دلیل اولی الارحام 332
- دلیل سوم: استمرار قرابت نسبی پس از تغییر جنسیت پدر یا مادر 333
- گفتار سوم: پدر تغییر جنس داده و مادر تغییر جنس داده ارث می برند 336
- اشاره 339
- الف) توجه فقیهان شیعه به بحث تغییر جنسیت 339
- 1. نتیجه گیری 339
- ب) اهمیت بحث مشروعیت و یا عدم مشروعیت تغییر جنسیت 340
- ج) اهمیت بحث تغییر در خلقت خدا 340
- ه( ارتباط تغییر جنسیت با بیماران جسمی و روحی 341
- د) جایگاه ویژه تغییر جنسیت در حقوق ایران 341
- 2. پاسخ به پرسش های اصلی تحقیق 342
- ب) تغییر جنسیت به عنوان موضوع نوپیدا 348
- 3. مشکلات تحقیق 348
- اشاره 348
- الف) کمبود منابع 348
- الف) ضرورت شناخت ابعاد مختلف تغییر جنسیت 349
- 4. پیشنهادات 349
- ب) ضرورت تدوین قانون یا آیین نامه مربوط به تغییر جنسیت 350
- ج) ضرورت پیشنهاد عناوین و موضوعات مرتبط 350
- ه( ضرورت کار میدانی 351
- د) تشکیل نشست های علمی ویژه 351
- اشاره 353
- گزارش میدانی اول: گزارشی از یک مطب تغییر جنسیت 355
- گزارش میدانی دوم: چند گفت و گوی دیگر 362
- 1. اولین تغییر جنسیت در ایران 369
- 2. اولین تغییر جنسیت در انگلستان 370
- 3. اولین تغییر جنسیت در آمریکا 375
- 4. اولین تغییر جنسیت در مصر 376
- اشاره 397
- فتاوی امام خمینی(ره) دربارۀ تغییر جنسیت 397
- دیدگاه آیت الله شیخ محمد علی اراکی دربارۀ تغییر جنسیت 402
- دیدگاه آیت الله سید ابوالقاسم خوئی دربارۀ تغییر جنسیت 403
- دیدگاه آیت الله سید محمد رضا گلپایگانی دربار تغییر جنسیت 403
- دیدگاه آیت الله محمد فاضل لنکرانی دربار تغییر جنسیت 404
- دیدگاه آیت الله محمدتقی بهجت دربارۀ تغییر جنسیت 411
- دیدگاه آیت الله میرزا جواد تبریزی دربارۀ تغییر جنسیت 412
- دیدگاه آیت الله سید علی سیستانی دربارۀ تغییر جنسیت 413
- دیدگاه آیت الله سید علی خامنه ای درباره تغییر جنسیت 415
- دیدگاه آیت الله لطف الله صافی گلپایگانی دربار تغییر جنسیت 417
- دیدگاه آیت الله حسین علی منتظری دربار تغییر جنسیت 421
- دیدگاه آیت الله سید عبدالکریم موسوی اردبیلی دربار تغییر جنسیت 427
- دیدگاه آیت الله ناصر مکارم شیرازی دربار تغییر جنسیت 432
- دیدگاه آیت الله شیخ یوسف صانعی دربار تغییر جنسیت 438
- دیدگاه آیت الله حسین نوری همدانی 441
- دیدگاه آیت الله سید یوسف مدنی تبریزی در احکام مربوط به تغییر جنسیت 442
- دیدگاه آیت الله سید محسن خرازی دربارۀ تغییر جنسیت 447
- دیدگاه آیت الله محمد مؤمن دربار تغییر جنسیت 448
ص:20
پیش گفتار
سال ها پیش که دانشجوی رشتۀ حقوق در مقطع کارشناسی بودم، قضیه ای سرنوشت زندگی من را دگرگون ساخت؛ حادثه ای که بیش از ده سال کم و بیش دربارۀ آن فکر کرده و یا مطالعه می کنم. جریان از این قرار بود که استاد در کلاس درس، موضوعاتی را به عنوان کار تحقیق پیشنهاد نمود. هر دانشجویی می بایست یک موضوع جهت کار تحقیقی و نگارش مقاله انتخاب می کرد. یکی از آن موضوعات که هیچ کس آن را انتخاب نکرد و در عین حال، مورد توجۀ این جانب واقع شد، موضوع «تغییر جنسیت» بود. به دشواری کار تحقیق دربارۀ تغییر جنسیت آگاهی داشتم؛ چه این که، موضوع فوق از مسایل نو پیدا و جدید بود که دربارۀ آن کار چندانی صورت نگرفته بود، و منابع و مآخذ کافی در باب آن یافت نمی شد. با این حال، از اشتیاق این جانب برای تحقیق و مطالعه، چیزی کاسته نشد.
پس از چندی، پژوهش مورد نظر به پایان رسید و در قالب یک کنفرانس، برای دانشجویان کلاس ارایه شد، که مورد استقبال واقع گردید، و چند ماه بعد در قالب یک مقاله، در مجلۀ معرفت، شمارۀ 36 به چاپ رسید.
در خرداد 1383 کنگره ای تحت عنوان «اولین کنگره پزشکی قانونی کشورهای اسلامی» در تهران برگزار شد. مقالۀ پیش گفته، برای کنگره فوق الذکر ارسال کردم. از این جانب برای شرکت در کنگره و ارایۀ مقاله دعوت به عمل آمد. این کار انجام شد. از ماجراهای حاشیه ای و مبارک این کنگره، آشنایی با پروفسور بهرام میرجلالی، جراح