تغییر جنسیت از منظر فقهی و حقوقی صفحه 305

ص:322

دلیل اول: عرفی بودن عناوین نسبی

«عناوین نسبی» علاوه بر این که دارای آثار شرعی و حقوقی هستند، از یک نظر، عرفی نیز هستند. پس باید ملاحظه نمود که آیا این عناوین عرفاً قابل صدق است یا نه ؟ اگر پدر تغییر جنسیت دهد و به زن تبدیل شود، آیا عرفاً «مادر» محسوب می شود یا نه ؟ نیز هرگاه مادر تغییر جنسیت دهد، آیا مرد فعلی، عرفاً «پدر» محسوب می شود یا نه ؟

پاسخ منفی است؛ زیرا هرگاه افراد جامعه با چنین فردی مواجه شوند خواهند گفت: این «پدری» است که تغییر جنسیت داده و در حال حاضر زن است (نه مادر)؛ یا خواهند گفت: این «مادری» است که تغییر جنسیت داده و در حال حاضر مرد است (نه پدر). برخی فقیهان شیعه به دلیل «عرف»، به عنوان دلیلی برای اثبات عناوین خانوادگی اشاره کرده اند. آیت الله محمد مؤمن در این باره می گوید:

بعید نیست که ادعا شود: پس از تغییر جنسیت مادر، باز هم وی مادر فرزندانش گفته می شود و دلیل این مدعا عرف است.(1) و این در حالی است که در تغییر جنسیت «خواهر و برادر»، «عمو و عمه»، «دایی و خاله» این صدق عرفی مشاهده می شود. یعنی اگر خواهر، تغییر جنسیت دهد و به مرد تبدیل گردد، عنوان «برادر» بر وی قابل صدق و جریان است. نیز اگر عمو تغییر جنسیت دهد و زن گردد، عرفاً عنوان «عمه» بر وی قابل صدق است و نیز اگر دایی تغییر جنسیت دهد، عرفا عنوان خاله بر وی قابل جریان است. آیت الله سید محسن خرازی نیز به مسألۀ «صدق عرفی» به عنوان دلیلی برای اثبات یا نفی عناوین خانوادگی تأکید می کند:

بعد از تغییر جنسیت هم این شخص [پدر تغییر جنسیت داده] همان است. و لذا عنوان پدر در حال حاضر نیز حقیقتاً بر او صدق می کند از باب مشتق بر کسی که به مصدر این مشتق الان متصف است؛ زیرا اگر فرزند این زن بگوید: