تغییر جنسیت از منظر فقهی و حقوقی صفحه 312

ص:329

1- (1) محمد صدر، ماوراء الفقه، ج 6، ص 138: «تنتفی بعد التحول: صفۀ الأبوه عن أولاده بما یتبعها من انتفاء الولایه و وجوب النفقه.... لأنّ تلک الأحکام وارده علی الأب و هذه لیست أباً عرفاً بل لیست أباً حقیقه ایضاً، و إن کانت کذلک فی وقت سابق». و نیز نگاه کنید ص 143 از همین کتاب.
2- (2) ر. ک: سید محسن خرازی، تغییر الجنسیه، فقه اهل البیت، ش 23، ص 258؛ محمد مؤمن، کلمات سدیده فی مسائل جدیدۀ، ص 115.
3- (3) ر. ک: روح الله خمینی، تحریر الوسیله، ج 2، ص 559؛ محمد مؤمن قمی، کلمات سدیدۀ، ص 115.

آمده باشد و این امر، با تغییر جنسیتِ پدر از بین نمی رود؛ زیرا پس از تغییر جنسیت می توان گفت: این فرزند از نطفۀ (اسپرم) مردِ تغییر جنسیت یافته به وجود آمده است. از این رو، در صدق عنوان «پدر» حالت سابقه یا زمان انعقاد نطفه ملاحظه می شود.

از راه دیگر می توان وجوب نفقۀ فرزندان را اثبات کرد. البته این استدلال برای کسانی مفید است که معقتدند: با تغییر جنسیت پدر، وی به «مادر» تبدیل می شود.

بر اساس فقه اسلامی(1) و قانون مدنی ایران(2) هرگاه پدر یا جدّ پدری نباشد، یا توان مالی نداشته باشند و مادر دارای توان مالی باشد، نفقۀ فرزندان به عهدۀ مادر است. براساس این فرض، پدر پس از تغییر جنسیت به مادر تبدیل شده است. از این رو، در وضعیت جدید، وی به عنوان مادر، موظف به تأمین مخارج فرزندان خواهد بود.

البته لازمۀ فرض فوق، دو مادری بودن فرزند است: یکی مادر اصلی که او را به دنیا آورده است، و دوم پدر که پس از تغییر جنسیت عنوان مادر را پیدا کرده است و این امر مستلزم آن است که نفقه میان این دو مادر تقسیم گردد.

نظریۀ مختار: با توجه به ادله و قرائن بیان شده در احتمال دوم، به نظر می رسد این احتمال بسیار قوی تر از احتمال اول است. بنابراین، پدر پس از تغییر جنسیت هم چنان موظف به پرداخت نفقه و مخارج فرزندان خویش است.

گفتار دوم: تغییر جنسیت مادر و مسألۀ نفقۀ فرزندان

اشاره

این مطلب را در دو حالت زیر مورد بررسی قرار می دهیم:

حالت اول: تغییر جنسیت مادر با وجود پدر یا جد پدری

همان طور که گذشت تأمین مخارج فرزندان دروهلۀ اول به عهدۀ پدر است و چنان چه پدر وجود نداشته باشد و یا فاقد تمکن مالی باشد، نفقه به عهدۀ جد پدری است.

چنان چه پدر یا جد پدری و یا هر دو وجود داشته باشند و حداقل یکی از آن ها