تغییر جنسیت از منظر فقهی و حقوقی صفحه 339

ص:356

خاتمه و نتیجه گیری

اشاره

در پایان نگارش رسالۀ «بررسی فقهی و حقوقی تغییر جنسیت»، این مباحث مورد توجه قرار می گیرد:

1. نتیجه گیری

2. پاسخ به پرسش های اصلی تحقیق

3. مشکلات تحقیق

4. پیشنهادات

1. نتیجه گیری

الف) توجه فقیهان شیعه به بحث تغییر جنسیت

اولین شخصیت علمی در جهان که به مباحث فقهی و حقوقی تغییر جنسیت توجه کرده است، مرحوم امام خمینی است که در سال 1343 ش. ( 1964 م.) در تحریر الوسیله، در ضمن ده مسأله، عمده ترین مباحث مربوط به این موضوع را بیان داشته است. پس از وی، بیش از بیست تن از مراجع تقلید و فقیهان شیعه این موضوع را مورد کنکاش قرار داده اند. تقریباً در تمام کتاب های موسوم به «رسالۀ استفتاءآت»، کم و بیش این بحث مطرح شده و ابعاد مختلف آن مورد توجه قرار گرفته است، مانند: جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت، تأثیر