تغییر جنسیت از منظر فقهی و حقوقی صفحه 340

ص:357

تغییر جنسیت زن و شوهر بر ازدواج آنان، مسألۀ ولایت و سرپرستی کودکان پس از تغییر جنسیت پدر یا مادر، تأثیر تغییر جنسیت بر مهریه و نفقه و مانند آن.

البته این سخن بدان معنا نیست که همۀ فقیهان شیعه به جواز تغییر جنسیت معتقد باشند، ولی به هر حال، عدۀ قابل توجهی از آنان به جواز این عمل معتقد شده اند، مانند: امام خمینی، آیت الله سید علی خامنه ای، آیت الله محمد فاضل لنکرانی، آیت الله سید علی سیستانی، آیت الله محمد ابراهیم جنّاتی، آیت الله یوسف صانعی، آیت الله عبدالکریم موسوی اردبیلی، آیت الله مکارم شیرازی، آیت الله محمد مؤمن، آیت الله سید محسن خرازی و آیت الله حسین علی منتظری.

حتی برخی فقیهان شیعه که به حرمت تغییر جنسیت نظر داده اند، معتقدند در هنگام ضرورت و اضطرار، انجام عمل جراحی تغییر جنسیت جایز است (آیت الله سید صادق شیرازی).

ب) اهمیت بحث مشروعیت و یا عدم مشروعیت تغییر جنسیت

مهم ترین پرسش در بحث تغییر جنسیت، مسألۀ «جواز و یا عدم جواز»، یا همان «مشروعیت و عدم مشروعیت» است. این پرسش نه تنها مورد توجه فقیهان شیعه بوده است، بلکه فقیهان اهل سنت و کلیسای مسیحی نیز آن را مورد توجه قرار داده اند. از این رو، امام خمینی در اولین مسألۀ ای که در این رابطه مطرح کرده اند، می فرمایند: ظاهر آن است که تغییر جنسیت مرد به زن یا زن به مرد، و نیز تغییر جنسیت خنثی به مرد یا زن حرام نیست.

ج) اهمیت بحث تغییر در خلقت خدا

عده ای از صاحب نظران به حرمت تغییر جنسیت معقتد شده اند. یکی از مهم ترین دلیل های مطرح شده برای عدم مشروعیت تغییر جنسیت، پدید آمدن «تغییر در خلقت خدا» است. جالب آن که، این دلیل مورد استناد یکی از فقیهان شیعه (آیت الله میرزا جواد تبریزی) و برخی فقیهان اهل سنت (شیخ یوسف قرضاوی) و نیز کلیسای مسیحی قرار گرفته است. عده ای به آیۀ 119 سورۀ نساء استناد کرده اند، که به نظر ما این آیۀ