تغییر جنسیت از منظر فقهی و حقوقی صفحه 348

ص:365

در مجموع سه احتمال داده شد. احتمال قوی آن است که اولاً: پدر یا مادری که تغییر جنسیت داده، از فرزند (فوت شده) ارث می برد و رابطۀ توارث میان والدین و فرزندان قطع نمی شود. ثانیاً: میزان ارث پدر یا مادری که تغییر جنسیت داده است، براساس «زمان انعقاد نطفه» است؛ یعنی برای پدر در حال انعقاد نطفه، دو سوم () است، هر چند بعداً به زن تبدیل شود و نیز برای مادر در حال انعقاد نطفه، یک سوم () است، هر چند بعداً به مرد تبدیل شود.

3. مشکلات تحقیق

اشاره

هر تحقیق و پژوهش، مخصوصاً در سطح چهار (دکتری) مشکلات خاص خودش را دارد. در ذیل به مهم ترین مشکلات این رساله اشاره می شود:

الف) کمبود منابع

اگرچه فقیهان شیعه، بسیار بیش تر از فقیهان اهل سنت، دربارۀ تغییر جنسیت اظهار نظر کرده اند، ولی مطالبی که از فقیهان شیعه در دست است، بیش تر به صورت استفتا یا «پرسش و پاسخ» است و تنها شش تن از فقیهان شیعه به صورت مبسوطتر دربارۀ آن، مطالبی را به رشته تحریر در آورده اند، مانند: آیت الله سید محمد صدر، آیت الله محمد مؤمن، آیت الله سید محسن خرازی، آیت الله علی مشکینی و آیت الله محمد آصف محسنی و حجه الاسلام محمد قائنی.

طبیعی است موضوعی با این اهمیت، که از جملۀ مسائل مستحدثه (موضوعات نوپیدا) محسوب می شود، منابع بیش تری را می طلبد. امید است با توجه به زحمات و تلاش های گران سنگِ فقیهان اسلام، توانسته باشم از عهدۀ تحریر و تحقیق این رساله برآمده باشم.

ب) تغییر جنسیت به عنوان موضوع نوپیدا

اگرچه تغییر جنسیت، مباحث بسیاری از نظر فقهی و یا حقوقی در خود نهفته دارد، ولی از جهت دیگر، یک موضوع پزشکی محسوب می شود و پیشرفت های علم