- مقدمه معاونت پژوهشی مرکز فقهی ائمه اطهار 1
- 1. بیان و شناسایی موضوع تحقیق 7
- اشاره 7
- 2. اهمیت و جایگاه موضوع تغییر جنسیت 8
- 3. هدف تحقیق 11
- 4. سؤالات اصلی و فرعی تغییر جنسیت 13
- 5. پیشینۀ تحقیق 15
- اشاره 21
- مبحث اول: تغییر جنسیت در لغت 23
- اشاره 23
- اشاره 23
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 25
- مبحث دوم: تغییر جنسیت در اصطلاح پزشکی 25
- مبحث سوم: تغییر جنسیت در اصطلاح فقهی 26
- اشاره 26
- طرح بحث 31
- اشاره 32
- مبحث اول: اولین تغییر جنسیت در ایران 32
- بررسی و تحلیل 33
- گفتار دوم: اولین تغییر جنسیت در آمریکا 35
- گفتار اول: اولین تغییر جنسیت در انگلستان 35
- مبحث دوم: تغییر جنسیت در خارج ایران 35
- اشاره 35
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 36
- گفتار سوم: اولین تغییر جنسیت در مصر 36
- اشاره 39
- مبحث اول: تغییر جنسیت در افراد سالم 39
- مبحث دوم: تغییر جنسیت در دوجنسی ها (خنثی ها) 40
- مبحث چهارم: تغییر جنسیت در تراجنسیتی ها(ناراضیان جنسی) 41
- مبحث سوم: تغییر جنسیت در افراد ممسوح 41
- مبحث ششم: تغییر جنسیت در حیوانات 42
- مبحث پنجم: تغییر جنسیت به منظور کشف جنسیت 42
- مبحث هفتم: تغییر جنسیت در گیاهان 44
- مبحث اول: طرح مسأله و اهمیت آن 45
- مبحث دوم: هویت جنسی 46
- مبحث سوم: نقش جنسی و گرایش جنسی 47
- مبحث چهارم: میل جنسی 48
- مبحث پنجم: علت شناسی پدیدۀ تراجنسیتی (ترانس سکشوالیسم) 51
- اشاره 51
- گفتار اول: عوامل زیست شناختی 52
- گفتار دوم: عوامل عصب شناسی 53
- بند اول: نظریۀ روانی - اجتماعی 53
- گفتار سوم: عوامل روان شناخت 53
- بند دوم: نظریۀ روانی - جنسی 53
- گفتار اول: تعریف تراجنسیتیی (ترانس سکشوال) 54
- مبحث ششم: تراجنسیتی (ترانس سکشوالیسم) 54
- اشاره 54
- گفتار دوم: بررسی واژۀ ترانس سکشوال 56
- گفتار سوم: تراجنسیتی در کودکان 57
- گفتار چهارم: تراجنسیتی (ترانس سکشوالیسم) در نوجوانان و بزرگسالان 59
- گفتار پنجم: علایم و نشانه های اختصاصی 60
- اشاره 63
- گفتار ششم: اقسام تراجنسیتی (ترانس سکشوال) 63
- بند اول: ترانس سکشوال مذکر 63
- بند دوم - تراجنسیتی (ترانس سکشوال) مؤنث 66
- بند اول: میزان بیماری تراجنسیتی در مقیاس جهانی 70
- بند دوم: میزان بیماری تراجنسیتی در ایران 71
- جمع بندی و بیان نظریۀ مختار 76
- مبحث اول: اهمیت و طرح بحث 79
- مبحث دوم: علت بروز دو جنسیتی (خنثی) 80
- مبحث سوم: خنثی در لغت 81
- اشاره 81
- گفتار اول: معنای مشهور خنثی 83
- اشاره 84
- گفتار دوم: معنای غیر مشهور درباره خنثی 84
- نظریه مختار 85
- مبحث چهارم: تاریخچۀ خنثی ها (دو جنسی ها) 85
- اشاره 85
- اشاره 91
- اشاره 91
- مبحث پنجم: خنثی (دو جنسی) و مسألۀ جنس سوم 91
- بند اول: نظر مشهور در عدم وجود جنس سوم 91
- گفتار اول: دیدگاه مشهور 91
- گفتار دوم: دیدگاه غیر مشهور 95
- مبحث ششم: اقسام خنثی 97
- گفتار اول: اقسام خنثی از نظر فقه اسلامی 97
- اشاره 97
- بند اول: خنثای مشکل 97
- بند دوم: خنثای غیر مشکل 97
- بند سوم: اقسام خنثای غیر مشکل 98
- اشاره 99
- گفتار دوم: اقسام خنثی (دو جنسی) از نظر پزشکی 99
- نظریۀ مختار 100
- مبحث هفتم: معیار و مبنای تعیین جنسیت در دو جنسی ها (خنثی ها) 100
- مبحث هشتم: تعیین جنسیت خنثی از دیدگاه روایات اسلامی 107
- مبحث نهم: احکام ویژۀ خنثای مشکل (دو جنسی کامل) 109
- اشاره 113
- مبحث اول: نگارش کتاب تحریر الوسیله و بیان مسألۀ تغییر جنسیت 114
- گفتار اول: بیان اهمیت مسأله 114
- بند چهارم: تغییر جنسیت پس از ازدواج 115
- گفتار دوم: دیدگاه امام خمینی دربارۀ تغییر جنسیت 115
- بند اول: جواز تغییر جنسیت 115
- بند سوم: تبدیل جنس واقعی 115
- بند دوم: تبدیل جنس واقعی 115
- بند پنجم: تغییر جنسیت زن و شوهر با هم 116
- بند ششم: سقوط عِدّه 116
- بند هفتم: تغییر عناوین 116
- بند هشتم: ارث 116
- بند یازدهم: کشف جنس واقعی 117
- بند نهم: مَحرمیت 117
- بند دهم: نسبت به نزدیکان رضاعی 117
- مبحث دوم: استفتای جدید از امام خمینی دربارۀ تغییر جنسیت 118
- گفتار دوم: فتوای امام خمینی در جواز تغییر جنسیت 118
- گفتار اول: شرح ماجرا 118
- مبحث سوم: مقررات پزشکی قانونی و دادگستری جمهوری اسلامی ایران 119
- مبحث چهارم: رأی ادارۀ حقوقی دادگستری جمهوری اسلامی ایران 120
- گفتار اول: وضعیت شناسنامۀ جدید در دو جنسی ها 121
- مبحث پنجم: صدور شناسنامۀ جدید پس از تغییر جنسیت 121
- مبحث ششم: دیدگاه فقها و مراجع شیعه دربارۀ تغییر جنسیت 122
- اشاره 122
- جمع بندی و بیان نظریۀ مختار 123
- اشاره 125
- طرح بحث 127
- اشاره 133
- مبحث اول: نظرات در جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت افراد خنثی 133
- اشاره 133
- اشاره 135
- گفتار دوم: نظرات فقیهان شیعه در تغییر جنسیت افراد خنثی 135
- بند اول: جواز در تغییر جنسیت افراد خنثی مطلقا - اعم از مشکل و غیر مشکل - 136
- بند دوم: و جوب تغییر جنسیت در افراد خنثی 141
- بند سوم: عدم جواز تغییر جنسیت در افراد خنثی 143
- مبحث دوم: ادله جواز تغییر جنسیت در خنثای مشکل 147
- گفتار اول: تمسک به قاعدۀ اضطرار 147
- اشاره 147
- گفتار دوم: تمسک به قاعدۀ نفی عُسرو حَرَج 150
- اشاره 150
- بند اول: کتاب 152
- بند دوم: سنت 153
- جمع بندی و بیان نظریۀ مختار 156
- مبحث سوم: ادله جواز تغییر جنسیت در خنثای غیر مشکل 157
- اشاره 157
- گفتار اول: جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت در خنثای انثی 160
- بند اول: تبدیل خنثای انثی به زن کامل 160
- اشاره 160
- بند دوم: تبدیل خنثای انثی به مرد 162
- گفتار دوم: جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت در خنثای مذکر 166
- جمع بندی و بیان نظریۀ مختار 168
- اشاره 169
- مبحث اول: بطلان و حرمت تغییر جنسیت ظاهری 170
- مبحث دوم: انجام تکالیف براساس جنسیت واقعی 171
- مبحث سوّم: جواز یا وجوب عمل جراحی برای کشف واقع 172
- جمع بندی و بیان نظریۀ مختار 176
- مبحث چهارم: تکلیف شرعی قبل از عمل 176
- اشاره 176
- مبحث اول: جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت در افراد سالم 179
- اشاره 179
- گفتار اول: ادلۀ موافقین تغییر جنسیت 180
- اشاره 180
- اشاره 180
- مبحث دوم: جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت در تراجنسیتی (ترانس سکشوال یا خنثای روانی) 180
- بند اول: دیدگاه امام خمینی(ره) در جواز تغییر جنسیت 181
- بند دوم: ادلۀ موافقین تغییر جنسیت 185
- بند اول: نظرات مخالفین تغییر جنسیت 196
- اشاره 196
- گفتار دوم: ادله مخالفین تغییر جنسیت 196
- بند دوم: ادلۀ مخالفین تغییر جنسیت 199
- اشاره 233
- مبحث اول: دیدگاه فقیهان شیعه در تغییر جنسیت حیوانات 234
- مبحث دوم: دیدگاه فقیهان اهل سنت در تغییر جنسیت حیوانات 235
- مبحث سوم: بررسی و تحلیل 236
- گفتار اول: روایات اسلامی در بحث اخته کردن حیوانات 236
- گفتار دوم: جواز تغییر جنسیت حیوانات 237
- اشاره 239
- طرح بحث 241
- مبحث اول: بقاء یا عدم بقای ازدواج در تغییر جنسیت مرد یا زن به جنس مخالف 244
- اشاره 244
- گفتار اول: وضعیت ازدواج در تغییر جنسیت مرد به زن 245
- گفتار سوم: تغییر جنسیت زوجین به صورت غیر همزمان (غیر مقارن) 246
- گفتار دوم: وضعیت ازدواج در تغییر جنسیت زن به مرد 246
- گفتار چهارم: تغییر جنسیت زوجین به صورت همزمان (مقارن) 247
- گفتار پنجم: دیدگاه امام خمینی در مورد تغییر جنسیت همزمان 250
- اشاره 251
- گفتار ششم: دیدگاه مراجع تقلید و فقیهان اسلامی دربارۀ تأثیر تغییر جنسیت زن و شوهر بر ازدواج 251
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 256
- مبحث دوم: وضعیت ازدواج پس از تغییر جنسیت خنثای مشکل 258
- مبحث سوم: وضعیت ازدواج پس از تغییر جنسیت خنثای غیر مشکل 259
- مبحث چهارم: وضعیت ازدواج پس از تغییر جنسیت مرد یا زن به خنثی 260
- طرح بحث: 263
- گفتار اول: تبدیل مرد به زن: بطلان نکاح و سقوط نفقه 264
- اشاره 264
- مبحث اول: تغییر جنسیت و مسألۀ نفقۀ زوجه در عقد دائم 264
- گفتار دوم: تبدیل زن به مرد: بطلان ازدواج و سقوط نفقه 265
- گفتار سوم: تبدیل مرد به خنثای مشکل: بقای ازدواج و استمرار وجوب نفقه 265
- گفتار چهارم: تبدیل زن به خنثای مشکل: بقای ازدواج و استمرار وجوب نفقه 266
- گفتار پنجم: تبدیل مرد به خنثای غیرمشکل 266
- گفتار هشتم: تبدیل خنثای غیرمشکل(مؤنث) 267
- گفتار هفتم: تبدیل خنثای غیر مشکل (مذکر) 267
- اشاره 269
- مبحث دوم: تغییر جنسیت و مسألۀ نفقه در عقد موقت 269
- جمع بندی و بین نظریه مختار 270
- گفتار دوم: اشتراط نفقه در عقد موقت 270
- طرح بحث 273
- مبحث اول: تغییر جنسیت و مسأله مهریه زوجه در عقد دائم 273
- اشاره 273
- گفتار اول: عدم وجوب پرداخت مهریه مطلقا 274
- گفتار دوم: وجوب پرداخت مهریه مطلقا 276
- گفتار سوم: وجوب پرداخت کل مهر در صورت نزدیکی و تنصیف در غیر نزدیکی 283
- اشاره 285
- گفتار چهارم: سقوط مهریه در صورت عدم کسب اجازۀ زوجه از زوج 285
- مبحث دوم: تغییر جنسیت و مسألۀ مهریه در عقد موقت 287
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 287
- اشاره 287
- گفتار دوم: تغییر جنسیت زوجه در عقد موقت و مسألۀ مهریه 288
- اشاره 288
- گفتار اول: تغییر جنسیت زوج در عقد موقت و مسألۀ مهریه 288
- جمع بندی و بیان نظریۀ مختار 290
- طرح بحث 291
- مبحث اول: تغییر جنسیت زوجه و مسألۀ عدّه 292
- مبحث دوّم: تغییر جنسیت زوج (شوهر) و مسألۀ عِدّه 293
- مبحث سوم: تغییر جنسیت زوجه در زمان عده 294
- اشاره 296
- مبحث چهارم: بررسی و تحلیل چند فتوای فقهی در بحث «تغییر جنسیت و عِدّه» 296
- جمع بندی و بیان نظریۀ مختار 297
- اشاره 299
- اشاره 301
- مبحث اول: تغییر جنسیت برادر یا خواهر 302
- اشاره 302
- گفتار سوم: تغییر جنسیت دو خواهر 303
- گفتار دوم: تغییر جنسیت دو برادر 303
- مبحث دوم: تغییر جنسیت عمو و عمه 303
- مبحث چهارم: تغییر جنسیت پدر یا مادر 304
- اشاره 304
- مبحث سوم: تغییر جنسیت دایی و خاله 304
- دلیل دوم: صدق عنوان پدر و مادر براساس زمان انعقاد نطفه 306
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 307
- مبحث پنجم: تغییر جنسیت پدر بزرگ و مادر بزرگ و عناوین نسبی 307
- اشاره 307
- اشاره 309
- مبحث اول: تغییر جنسیت و مسألۀ نفقۀ فرزندان 309
- اشاره 309
- گفتار اول: تغییر جنسیت پدر و مسألۀ نفقۀ فرزندان 310
- گفتار دوم: تغییر جنسیت مادر و مسألۀ نفقۀ فرزندان 312
- اشاره 312
- حالت اول: تغییر جنسیت مادر با وجود پدر یا جد پدری 312
- حالت دوم: تغییر جنسیت مادر با نبود پدر و جد پدری 313
- مبحث دوّم: تغییر جنسیت و مسألۀ نفقۀ والدین 314
- اشاره 314
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 315
- مبحث اول: تغییر جنسیت و مسألۀ ولایت و سرپرستی کودکان 317
- اشاره 317
- اشاره 317
- اشاره 318
- گفتار اول: تغییر جنسیت مادر و مسألۀ ولایت و سرپرستی کودکان 318
- دلیل دوم: معنای پدر از نظر شرعی 319
- اشاره 320
- دیدگاه اول: تغییر جنسیت پدر موجب سقوط ولایت وی است 320
- گفتار دوم: تغییر جنسیت پدر و مسألۀ ولایت و سرپرستی کودکان 320
- اشاره 322
- دیدگاه دوم: تغییر جنسیت پدر، تأثیری در ولایت وی ندارد 322
- مبحث دوم: تغییر جنسیت و مسألۀ حضانت کودکان 322
- گفتار اول: تغییر جنسیت مادر و مسألۀ حضانت کودکان 323
- اشاره 324
- گفتار دوم: تغییر جنسیت پدر و مسألۀ حضانت کودکان 324
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 325
- اشاره 327
- اشاره 327
- مبحث اول: ارث بردن فرد تغییر جنس داده از والدین خودش 327
- گفتار دوم: تغییر جنسیت بعد از فوت یکی از والدین 329
- اشاره 330
- گفتار اول: والدین تغییر جنسیت داده از فرزند ارث نمی برند 330
- مبحث دوم: ارث بردن والدین تغییر جنس داده از فرزند خویش 330
- دلیل اول: ثبوت ارث به دلیل قرابت و خویشاوندی 331
- گفتار دوّم: پدر تغییر جنس داده و مادر تغییر جنس داده ارث می برد. 331
- اشاره 331
- دلیل دوم: ثبوت ارث به دلیل اولی الارحام 332
- دلیل سوم: استمرار قرابت نسبی پس از تغییر جنسیت پدر یا مادر 333
- گفتار سوم: پدر تغییر جنس داده و مادر تغییر جنس داده ارث می برند 336
- 1. نتیجه گیری 339
- اشاره 339
- الف) توجه فقیهان شیعه به بحث تغییر جنسیت 339
- ب) اهمیت بحث مشروعیت و یا عدم مشروعیت تغییر جنسیت 340
- ج) اهمیت بحث تغییر در خلقت خدا 340
- ه( ارتباط تغییر جنسیت با بیماران جسمی و روحی 341
- د) جایگاه ویژه تغییر جنسیت در حقوق ایران 341
- 2. پاسخ به پرسش های اصلی تحقیق 342
- ب) تغییر جنسیت به عنوان موضوع نوپیدا 348
- الف) کمبود منابع 348
- اشاره 348
- 3. مشکلات تحقیق 348
- 4. پیشنهادات 349
- الف) ضرورت شناخت ابعاد مختلف تغییر جنسیت 349
- ج) ضرورت پیشنهاد عناوین و موضوعات مرتبط 350
- ب) ضرورت تدوین قانون یا آیین نامه مربوط به تغییر جنسیت 350
- ه( ضرورت کار میدانی 351
- د) تشکیل نشست های علمی ویژه 351
- اشاره 353
- گزارش میدانی اول: گزارشی از یک مطب تغییر جنسیت 355
- گزارش میدانی دوم: چند گفت و گوی دیگر 362
- 1. اولین تغییر جنسیت در ایران 369
- 2. اولین تغییر جنسیت در انگلستان 370
- 3. اولین تغییر جنسیت در آمریکا 375
- 4. اولین تغییر جنسیت در مصر 376
- فتاوی امام خمینی(ره) دربارۀ تغییر جنسیت 397
- اشاره 397
- دیدگاه آیت الله شیخ محمد علی اراکی دربارۀ تغییر جنسیت 402
- دیدگاه آیت الله سید محمد رضا گلپایگانی دربار تغییر جنسیت 403
- دیدگاه آیت الله سید ابوالقاسم خوئی دربارۀ تغییر جنسیت 403
- دیدگاه آیت الله محمد فاضل لنکرانی دربار تغییر جنسیت 404
- دیدگاه آیت الله محمدتقی بهجت دربارۀ تغییر جنسیت 411
- دیدگاه آیت الله میرزا جواد تبریزی دربارۀ تغییر جنسیت 412
- دیدگاه آیت الله سید علی سیستانی دربارۀ تغییر جنسیت 413
- دیدگاه آیت الله سید علی خامنه ای درباره تغییر جنسیت 415
- دیدگاه آیت الله لطف الله صافی گلپایگانی دربار تغییر جنسیت 417
- دیدگاه آیت الله حسین علی منتظری دربار تغییر جنسیت 421
- دیدگاه آیت الله سید عبدالکریم موسوی اردبیلی دربار تغییر جنسیت 427
- دیدگاه آیت الله ناصر مکارم شیرازی دربار تغییر جنسیت 432
- دیدگاه آیت الله شیخ یوسف صانعی دربار تغییر جنسیت 438
- دیدگاه آیت الله حسین نوری همدانی 441
- دیدگاه آیت الله سید یوسف مدنی تبریزی در احکام مربوط به تغییر جنسیت 442
- دیدگاه آیت الله سید محسن خرازی دربارۀ تغییر جنسیت 447
- دیدگاه آیت الله محمد مؤمن دربار تغییر جنسیت 448
ص:54
1- (1) علی رضا باریک لو، وضعیت تغییر جنسیت، اندیشه های حقوقی، ش 5 ( 1382)، ص 64-65؛ حمیدرضا عطار و مریم رسولیان، تشخیص اولیۀ هویت جنسی، اندیشه و رفتار، ش 3 ( 1382)، ص 7.
2- (2) علی رضا باریک لو، وضعیت تغییر جنسیت، اندیشه های حقوقی، سال 1، ش 5 ( 1382)، ص 66-68.
خاصی نمی باشد، بلکه چنین پدیده ای، در هر سرزمینی امکان بروز و ظهور دارد.
3. مباحث پزشکی تغییر جنسیت با مباحث حقوقی، فقهی و اخلاقی این مسأله، ارتباط تنگاتنگی دارد. در هر کشوری که پدیدۀ تغییر جنسیت به وجود آمده و یا در شُرُف وقوع بوده، هم زمان با آن در مراکز علمی و دانشگاهی از روایی یا ناروایی، یا مشروعیت وعدم مشروعیت آن سخن به میان آمده است. در جوامع اسلامی، عمدتاً تحت عنوان: «جواز یا عدم جواز» ویا تحت عنوان: «حرام یا حلال» مورد ارزیابی قرار گرفته است و در جوامع غیر اسلامی عمدتاً تحت عنوان: «غیر اخلاقی بودن یا اخلاقی بودن» و یا «قانونی یا غیر قانونی بودن» مورد ارزش گذاری قرار گرفته است.
4. پدیدۀ تغییر جنسیت، علاوه بر جدید و نو بودن آن، با انعکاس و سر و صدای فراوان همراه بوده است. همیشه افکار عمومی و رسانه های تبلیغاتی به صورت مثبت یا منفی در مقابل آن موضع گرفته اند. ذکر این امر، از آن جهت مهم است که بیماران تراجنسیتی (خنثای روانی یا Ts) چه قبل از عمل جراحی و چه پس از آن، از مشکلات و ناراحتی های روانی، اجتماعی و خانوادگی رنج می برند. هرگاه پس از تغییر جنسیت، بیماری اختلال هویت جنسی آنان درمان یابد، تازه برخی مشکلات و ناراحتی های جدید نمایان شده و شدیداً آنان را آسیب پذیر می سازد.
ناگفته نماند که این مشکل، خاص ایران نیست، بلکه در همه جوامع و کشورها به صورت کم یا زیاد وجود دارد. علل و عوامل گوناگونی در این امر نقش دارد. از جمله عدم اطلاع رسانی صحیح می باشد. رسانه های صوتی و تصویری به این مسأله توجه نکرده اند و رسانه های نوشتاری مانند: روزنامه ها، هفته نامه ها، مجلات و سایت های اینترنتی به صورت دلسوزانه آن را مورد بررسی و تحلیل قرار نداده اند، بلکه به آن به عنوان یک خبر داغ و جلب کنندۀ مشتری نگریسته شده است. برخی گزارش های حاکی از آن است که درصد کمی از بیماران اختلال هویت جنسی که موفق به تغییر جنسیت شده اند، به دلیل عملکرد منفی خانواده یا اقوام و دوستان دست به خودکشی زده اند. اساساً آمار دقیقی از افرادی که تغییر جنسیت یافته اند، در اختیار نداریم و این افراد پس