- مقدمه معاونت پژوهشی مرکز فقهی ائمه اطهار 1
- 1. بیان و شناسایی موضوع تحقیق 7
- اشاره 7
- 2. اهمیت و جایگاه موضوع تغییر جنسیت 8
- 3. هدف تحقیق 11
- 4. سؤالات اصلی و فرعی تغییر جنسیت 13
- 5. پیشینۀ تحقیق 15
- اشاره 21
- مبحث اول: تغییر جنسیت در لغت 23
- اشاره 23
- اشاره 23
- مبحث دوم: تغییر جنسیت در اصطلاح پزشکی 25
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 25
- اشاره 26
- مبحث سوم: تغییر جنسیت در اصطلاح فقهی 26
- طرح بحث 31
- اشاره 32
- مبحث اول: اولین تغییر جنسیت در ایران 32
- بررسی و تحلیل 33
- مبحث دوم: تغییر جنسیت در خارج ایران 35
- گفتار اول: اولین تغییر جنسیت در انگلستان 35
- گفتار دوم: اولین تغییر جنسیت در آمریکا 35
- اشاره 35
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 36
- گفتار سوم: اولین تغییر جنسیت در مصر 36
- اشاره 39
- مبحث اول: تغییر جنسیت در افراد سالم 39
- مبحث دوم: تغییر جنسیت در دوجنسی ها (خنثی ها) 40
- مبحث سوم: تغییر جنسیت در افراد ممسوح 41
- مبحث چهارم: تغییر جنسیت در تراجنسیتی ها(ناراضیان جنسی) 41
- مبحث پنجم: تغییر جنسیت به منظور کشف جنسیت 42
- مبحث ششم: تغییر جنسیت در حیوانات 42
- مبحث هفتم: تغییر جنسیت در گیاهان 44
- مبحث اول: طرح مسأله و اهمیت آن 45
- مبحث دوم: هویت جنسی 46
- مبحث سوم: نقش جنسی و گرایش جنسی 47
- مبحث چهارم: میل جنسی 48
- مبحث پنجم: علت شناسی پدیدۀ تراجنسیتی (ترانس سکشوالیسم) 51
- اشاره 51
- گفتار اول: عوامل زیست شناختی 52
- گفتار سوم: عوامل روان شناخت 53
- گفتار دوم: عوامل عصب شناسی 53
- بند اول: نظریۀ روانی - اجتماعی 53
- بند دوم: نظریۀ روانی - جنسی 53
- اشاره 54
- گفتار اول: تعریف تراجنسیتیی (ترانس سکشوال) 54
- مبحث ششم: تراجنسیتی (ترانس سکشوالیسم) 54
- گفتار دوم: بررسی واژۀ ترانس سکشوال 56
- گفتار سوم: تراجنسیتی در کودکان 57
- گفتار چهارم: تراجنسیتی (ترانس سکشوالیسم) در نوجوانان و بزرگسالان 59
- گفتار پنجم: علایم و نشانه های اختصاصی 60
- بند اول: ترانس سکشوال مذکر 63
- گفتار ششم: اقسام تراجنسیتی (ترانس سکشوال) 63
- اشاره 63
- بند دوم - تراجنسیتی (ترانس سکشوال) مؤنث 66
- بند اول: میزان بیماری تراجنسیتی در مقیاس جهانی 70
- بند دوم: میزان بیماری تراجنسیتی در ایران 71
- جمع بندی و بیان نظریۀ مختار 76
- مبحث اول: اهمیت و طرح بحث 79
- مبحث دوم: علت بروز دو جنسیتی (خنثی) 80
- اشاره 81
- مبحث سوم: خنثی در لغت 81
- گفتار اول: معنای مشهور خنثی 83
- اشاره 84
- گفتار دوم: معنای غیر مشهور درباره خنثی 84
- مبحث چهارم: تاریخچۀ خنثی ها (دو جنسی ها) 85
- اشاره 85
- نظریه مختار 85
- مبحث پنجم: خنثی (دو جنسی) و مسألۀ جنس سوم 91
- اشاره 91
- گفتار اول: دیدگاه مشهور 91
- بند اول: نظر مشهور در عدم وجود جنس سوم 91
- اشاره 91
- گفتار دوم: دیدگاه غیر مشهور 95
- مبحث ششم: اقسام خنثی 97
- بند دوم: خنثای غیر مشکل 97
- اشاره 97
- گفتار اول: اقسام خنثی از نظر فقه اسلامی 97
- بند اول: خنثای مشکل 97
- بند سوم: اقسام خنثای غیر مشکل 98
- اشاره 99
- گفتار دوم: اقسام خنثی (دو جنسی) از نظر پزشکی 99
- مبحث هفتم: معیار و مبنای تعیین جنسیت در دو جنسی ها (خنثی ها) 100
- نظریۀ مختار 100
- مبحث هشتم: تعیین جنسیت خنثی از دیدگاه روایات اسلامی 107
- مبحث نهم: احکام ویژۀ خنثای مشکل (دو جنسی کامل) 109
- اشاره 113
- مبحث اول: نگارش کتاب تحریر الوسیله و بیان مسألۀ تغییر جنسیت 114
- گفتار اول: بیان اهمیت مسأله 114
- گفتار دوم: دیدگاه امام خمینی دربارۀ تغییر جنسیت 115
- بند اول: جواز تغییر جنسیت 115
- بند دوم: تبدیل جنس واقعی 115
- بند سوم: تبدیل جنس واقعی 115
- بند چهارم: تغییر جنسیت پس از ازدواج 115
- بند ششم: سقوط عِدّه 116
- بند پنجم: تغییر جنسیت زن و شوهر با هم 116
- بند هفتم: تغییر عناوین 116
- بند هشتم: ارث 116
- بند یازدهم: کشف جنس واقعی 117
- بند دهم: نسبت به نزدیکان رضاعی 117
- بند نهم: مَحرمیت 117
- گفتار اول: شرح ماجرا 118
- گفتار دوم: فتوای امام خمینی در جواز تغییر جنسیت 118
- مبحث دوم: استفتای جدید از امام خمینی دربارۀ تغییر جنسیت 118
- مبحث سوم: مقررات پزشکی قانونی و دادگستری جمهوری اسلامی ایران 119
- مبحث چهارم: رأی ادارۀ حقوقی دادگستری جمهوری اسلامی ایران 120
- گفتار اول: وضعیت شناسنامۀ جدید در دو جنسی ها 121
- مبحث پنجم: صدور شناسنامۀ جدید پس از تغییر جنسیت 121
- اشاره 122
- مبحث ششم: دیدگاه فقها و مراجع شیعه دربارۀ تغییر جنسیت 122
- جمع بندی و بیان نظریۀ مختار 123
- اشاره 125
- طرح بحث 127
- اشاره 133
- مبحث اول: نظرات در جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت افراد خنثی 133
- اشاره 133
- اشاره 135
- گفتار دوم: نظرات فقیهان شیعه در تغییر جنسیت افراد خنثی 135
- بند اول: جواز در تغییر جنسیت افراد خنثی مطلقا - اعم از مشکل و غیر مشکل - 136
- بند دوم: و جوب تغییر جنسیت در افراد خنثی 141
- بند سوم: عدم جواز تغییر جنسیت در افراد خنثی 143
- گفتار اول: تمسک به قاعدۀ اضطرار 147
- اشاره 147
- مبحث دوم: ادله جواز تغییر جنسیت در خنثای مشکل 147
- اشاره 150
- گفتار دوم: تمسک به قاعدۀ نفی عُسرو حَرَج 150
- بند اول: کتاب 152
- بند دوم: سنت 153
- جمع بندی و بیان نظریۀ مختار 156
- اشاره 157
- مبحث سوم: ادله جواز تغییر جنسیت در خنثای غیر مشکل 157
- گفتار اول: جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت در خنثای انثی 160
- اشاره 160
- بند اول: تبدیل خنثای انثی به زن کامل 160
- بند دوم: تبدیل خنثای انثی به مرد 162
- گفتار دوم: جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت در خنثای مذکر 166
- جمع بندی و بیان نظریۀ مختار 168
- اشاره 169
- مبحث اول: بطلان و حرمت تغییر جنسیت ظاهری 170
- مبحث دوم: انجام تکالیف براساس جنسیت واقعی 171
- مبحث سوّم: جواز یا وجوب عمل جراحی برای کشف واقع 172
- اشاره 176
- مبحث چهارم: تکلیف شرعی قبل از عمل 176
- جمع بندی و بیان نظریۀ مختار 176
- مبحث اول: جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت در افراد سالم 179
- اشاره 179
- مبحث دوم: جواز یا عدم جواز تغییر جنسیت در تراجنسیتی (ترانس سکشوال یا خنثای روانی) 180
- اشاره 180
- گفتار اول: ادلۀ موافقین تغییر جنسیت 180
- اشاره 180
- بند اول: دیدگاه امام خمینی(ره) در جواز تغییر جنسیت 181
- بند دوم: ادلۀ موافقین تغییر جنسیت 185
- بند اول: نظرات مخالفین تغییر جنسیت 196
- اشاره 196
- گفتار دوم: ادله مخالفین تغییر جنسیت 196
- بند دوم: ادلۀ مخالفین تغییر جنسیت 199
- اشاره 233
- مبحث اول: دیدگاه فقیهان شیعه در تغییر جنسیت حیوانات 234
- مبحث دوم: دیدگاه فقیهان اهل سنت در تغییر جنسیت حیوانات 235
- گفتار اول: روایات اسلامی در بحث اخته کردن حیوانات 236
- مبحث سوم: بررسی و تحلیل 236
- گفتار دوم: جواز تغییر جنسیت حیوانات 237
- اشاره 239
- طرح بحث 241
- اشاره 244
- مبحث اول: بقاء یا عدم بقای ازدواج در تغییر جنسیت مرد یا زن به جنس مخالف 244
- گفتار اول: وضعیت ازدواج در تغییر جنسیت مرد به زن 245
- گفتار دوم: وضعیت ازدواج در تغییر جنسیت زن به مرد 246
- گفتار سوم: تغییر جنسیت زوجین به صورت غیر همزمان (غیر مقارن) 246
- گفتار چهارم: تغییر جنسیت زوجین به صورت همزمان (مقارن) 247
- گفتار پنجم: دیدگاه امام خمینی در مورد تغییر جنسیت همزمان 250
- گفتار ششم: دیدگاه مراجع تقلید و فقیهان اسلامی دربارۀ تأثیر تغییر جنسیت زن و شوهر بر ازدواج 251
- اشاره 251
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 256
- مبحث دوم: وضعیت ازدواج پس از تغییر جنسیت خنثای مشکل 258
- مبحث سوم: وضعیت ازدواج پس از تغییر جنسیت خنثای غیر مشکل 259
- مبحث چهارم: وضعیت ازدواج پس از تغییر جنسیت مرد یا زن به خنثی 260
- طرح بحث: 263
- اشاره 264
- گفتار اول: تبدیل مرد به زن: بطلان نکاح و سقوط نفقه 264
- مبحث اول: تغییر جنسیت و مسألۀ نفقۀ زوجه در عقد دائم 264
- گفتار سوم: تبدیل مرد به خنثای مشکل: بقای ازدواج و استمرار وجوب نفقه 265
- گفتار دوم: تبدیل زن به مرد: بطلان ازدواج و سقوط نفقه 265
- گفتار چهارم: تبدیل زن به خنثای مشکل: بقای ازدواج و استمرار وجوب نفقه 266
- گفتار پنجم: تبدیل مرد به خنثای غیرمشکل 266
- گفتار هفتم: تبدیل خنثای غیر مشکل (مذکر) 267
- گفتار هشتم: تبدیل خنثای غیرمشکل(مؤنث) 267
- اشاره 269
- مبحث دوم: تغییر جنسیت و مسألۀ نفقه در عقد موقت 269
- جمع بندی و بین نظریه مختار 270
- گفتار دوم: اشتراط نفقه در عقد موقت 270
- طرح بحث 273
- مبحث اول: تغییر جنسیت و مسأله مهریه زوجه در عقد دائم 273
- اشاره 273
- گفتار اول: عدم وجوب پرداخت مهریه مطلقا 274
- گفتار دوم: وجوب پرداخت مهریه مطلقا 276
- گفتار سوم: وجوب پرداخت کل مهر در صورت نزدیکی و تنصیف در غیر نزدیکی 283
- اشاره 285
- گفتار چهارم: سقوط مهریه در صورت عدم کسب اجازۀ زوجه از زوج 285
- مبحث دوم: تغییر جنسیت و مسألۀ مهریه در عقد موقت 287
- اشاره 287
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 287
- اشاره 288
- گفتار اول: تغییر جنسیت زوج در عقد موقت و مسألۀ مهریه 288
- گفتار دوم: تغییر جنسیت زوجه در عقد موقت و مسألۀ مهریه 288
- جمع بندی و بیان نظریۀ مختار 290
- طرح بحث 291
- مبحث اول: تغییر جنسیت زوجه و مسألۀ عدّه 292
- مبحث دوّم: تغییر جنسیت زوج (شوهر) و مسألۀ عِدّه 293
- مبحث سوم: تغییر جنسیت زوجه در زمان عده 294
- مبحث چهارم: بررسی و تحلیل چند فتوای فقهی در بحث «تغییر جنسیت و عِدّه» 296
- اشاره 296
- جمع بندی و بیان نظریۀ مختار 297
- اشاره 299
- اشاره 301
- مبحث اول: تغییر جنسیت برادر یا خواهر 302
- اشاره 302
- گفتار دوم: تغییر جنسیت دو برادر 303
- گفتار سوم: تغییر جنسیت دو خواهر 303
- مبحث دوم: تغییر جنسیت عمو و عمه 303
- مبحث سوم: تغییر جنسیت دایی و خاله 304
- اشاره 304
- مبحث چهارم: تغییر جنسیت پدر یا مادر 304
- دلیل دوم: صدق عنوان پدر و مادر براساس زمان انعقاد نطفه 306
- اشاره 307
- مبحث پنجم: تغییر جنسیت پدر بزرگ و مادر بزرگ و عناوین نسبی 307
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 307
- اشاره 309
- اشاره 309
- مبحث اول: تغییر جنسیت و مسألۀ نفقۀ فرزندان 309
- گفتار اول: تغییر جنسیت پدر و مسألۀ نفقۀ فرزندان 310
- حالت اول: تغییر جنسیت مادر با وجود پدر یا جد پدری 312
- گفتار دوم: تغییر جنسیت مادر و مسألۀ نفقۀ فرزندان 312
- اشاره 312
- حالت دوم: تغییر جنسیت مادر با نبود پدر و جد پدری 313
- اشاره 314
- مبحث دوّم: تغییر جنسیت و مسألۀ نفقۀ والدین 314
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 315
- مبحث اول: تغییر جنسیت و مسألۀ ولایت و سرپرستی کودکان 317
- اشاره 317
- اشاره 317
- اشاره 318
- گفتار اول: تغییر جنسیت مادر و مسألۀ ولایت و سرپرستی کودکان 318
- دلیل دوم: معنای پدر از نظر شرعی 319
- دیدگاه اول: تغییر جنسیت پدر موجب سقوط ولایت وی است 320
- اشاره 320
- گفتار دوم: تغییر جنسیت پدر و مسألۀ ولایت و سرپرستی کودکان 320
- اشاره 322
- مبحث دوم: تغییر جنسیت و مسألۀ حضانت کودکان 322
- دیدگاه دوم: تغییر جنسیت پدر، تأثیری در ولایت وی ندارد 322
- گفتار اول: تغییر جنسیت مادر و مسألۀ حضانت کودکان 323
- گفتار دوم: تغییر جنسیت پدر و مسألۀ حضانت کودکان 324
- اشاره 324
- جمع بندی و بیان نظریه مختار 325
- مبحث اول: ارث بردن فرد تغییر جنس داده از والدین خودش 327
- اشاره 327
- اشاره 327
- گفتار دوم: تغییر جنسیت بعد از فوت یکی از والدین 329
- اشاره 330
- مبحث دوم: ارث بردن والدین تغییر جنس داده از فرزند خویش 330
- گفتار اول: والدین تغییر جنسیت داده از فرزند ارث نمی برند 330
- دلیل اول: ثبوت ارث به دلیل قرابت و خویشاوندی 331
- اشاره 331
- گفتار دوّم: پدر تغییر جنس داده و مادر تغییر جنس داده ارث می برد. 331
- دلیل دوم: ثبوت ارث به دلیل اولی الارحام 332
- دلیل سوم: استمرار قرابت نسبی پس از تغییر جنسیت پدر یا مادر 333
- گفتار سوم: پدر تغییر جنس داده و مادر تغییر جنس داده ارث می برند 336
- 1. نتیجه گیری 339
- الف) توجه فقیهان شیعه به بحث تغییر جنسیت 339
- اشاره 339
- ج) اهمیت بحث تغییر در خلقت خدا 340
- ب) اهمیت بحث مشروعیت و یا عدم مشروعیت تغییر جنسیت 340
- ه( ارتباط تغییر جنسیت با بیماران جسمی و روحی 341
- د) جایگاه ویژه تغییر جنسیت در حقوق ایران 341
- 2. پاسخ به پرسش های اصلی تحقیق 342
- الف) کمبود منابع 348
- اشاره 348
- 3. مشکلات تحقیق 348
- ب) تغییر جنسیت به عنوان موضوع نوپیدا 348
- الف) ضرورت شناخت ابعاد مختلف تغییر جنسیت 349
- 4. پیشنهادات 349
- ب) ضرورت تدوین قانون یا آیین نامه مربوط به تغییر جنسیت 350
- ج) ضرورت پیشنهاد عناوین و موضوعات مرتبط 350
- ه( ضرورت کار میدانی 351
- د) تشکیل نشست های علمی ویژه 351
- اشاره 353
- گزارش میدانی اول: گزارشی از یک مطب تغییر جنسیت 355
- گزارش میدانی دوم: چند گفت و گوی دیگر 362
- 1. اولین تغییر جنسیت در ایران 369
- 2. اولین تغییر جنسیت در انگلستان 370
- 3. اولین تغییر جنسیت در آمریکا 375
- 4. اولین تغییر جنسیت در مصر 376
- فتاوی امام خمینی(ره) دربارۀ تغییر جنسیت 397
- اشاره 397
- دیدگاه آیت الله شیخ محمد علی اراکی دربارۀ تغییر جنسیت 402
- دیدگاه آیت الله سید محمد رضا گلپایگانی دربار تغییر جنسیت 403
- دیدگاه آیت الله سید ابوالقاسم خوئی دربارۀ تغییر جنسیت 403
- دیدگاه آیت الله محمد فاضل لنکرانی دربار تغییر جنسیت 404
- دیدگاه آیت الله محمدتقی بهجت دربارۀ تغییر جنسیت 411
- دیدگاه آیت الله میرزا جواد تبریزی دربارۀ تغییر جنسیت 412
- دیدگاه آیت الله سید علی سیستانی دربارۀ تغییر جنسیت 413
- دیدگاه آیت الله سید علی خامنه ای درباره تغییر جنسیت 415
- دیدگاه آیت الله لطف الله صافی گلپایگانی دربار تغییر جنسیت 417
- دیدگاه آیت الله حسین علی منتظری دربار تغییر جنسیت 421
- دیدگاه آیت الله سید عبدالکریم موسوی اردبیلی دربار تغییر جنسیت 427
- دیدگاه آیت الله ناصر مکارم شیرازی دربار تغییر جنسیت 432
- دیدگاه آیت الله شیخ یوسف صانعی دربار تغییر جنسیت 438
- دیدگاه آیت الله حسین نوری همدانی 441
- دیدگاه آیت الله سید یوسف مدنی تبریزی در احکام مربوط به تغییر جنسیت 442
- دیدگاه آیت الله سید محسن خرازی دربارۀ تغییر جنسیت 447
- دیدگاه آیت الله محمد مؤمن دربار تغییر جنسیت 448
ص:393
1- (1) پامِلاهانت، تاریخچۀ کوتاه تغییر جنسیت در انگلستان، این مقالۀ کوتاه توسط خانم پاملا هانت از طریق ایمیل از لندن برای نگارنده ارسال شده و توسط آقای محمد جواد شمس علی ترجمه شد.
تفرق نظر و تشخیص و نیز ایجاد وحدت رویۀ پزشکی در هر سال اقدام به تشکیل سمپازیوم بین المللی می نمایند که اولین آن در سال 1996 م. در شهر لندن برگزار شد و هر سال مقررات نمونه و توصیه هایی را به پزشکان جهت رعایت مراقبت های ویژه قبل و بعد از عمل ارایه می نمایند. (1)
4. اولین تغییر جنسیت در مصر
پرونده ای که در عصر حاضر در حقوق اسلام بسیار پرسرو صدا بود، پرونده سید عبدالله در حقوق مصر است. در سال 1982 م. سید عبدالله که یک جوان 19 ساله دانشجوی پزشکی دانشگاه الازهر مصر بود، با «سلوا جرجیس لبیب» روان پزشک، تماس گرفت و اظهار نمود: او از افسردگی شدید و ناامیدی در رنج است. روان پزشک او را معاینه نمود و متوجه شد که او از بحران جنسیتی در رنج و عذاب است و یا به تعبیر دیگر، او خنثای روانی (الخنثی النفسیه)(2) است. مدت سه سال او را هورمون درمانی جنسیت مردانه کرد تا شاید بتواند با تقویت گرایش جنس مردانگی او، روان او را با جسمش از بُعد جنسی هماهنگ نماید، ولی موفق نشد. زیرا پزشکان معتقدند این مریضی تا قبل از سن بلوغ با هورمون درمانی، درمان آن ممکن است، ولی بعد از رسیدن به بلوغ ممکن نیست. در نتیجه، جرجیس از هورمون درمانی او منصرف شد و او را جهت عمل جراحی تغییر جنسیت به جبرئیل، پزشک جراح، معرفی نمود. پزشک جراح برای حصول اطمینان بیش تر، مریض را به روان پزشک دیگری به نام هانی نجیب، معرفی کرد و نجیب نیز به همان نتیجه ای رسید که روان پزشک قبلی رسیده بود و عمل جراحی تغییر جنسیت از مذکر به مؤنث را تنها راه درمان مریض پیشنهاد نمود. جراح مدت یک سال مریض را هورمون درمانی جنسیت زنانه نمود و لباس زنانه بر او