- پیشگفتار 1
- تعمیم بحث به سایر ابواب فقه 4
- اشاره 4
- 1 ضرورت بحث حیلههای ربا 4
- آیا این موضوع از مسایل مستحدثه است؟ 4
- 1- حیله در لغت و اصطلاح فقها 5
- اشاره 5
- چند مقدّمه ضروری 5
- الف: حیله منفی: 6
- ب: حیله مثبت: 6
- موارد استعمال حیله در روایات 6
- 2- حیله مخصوص باب ربا نیست! 6
- حیله در اصطلاح فقها 6
- الف: حیله در عبادات: 7
- ج: حیله در ابواب نکاح: 7
- ب: حیله در اخماس و زکوات: 7
- 3- اقسام ربا 8
- فلسفه تحریم ربا 9
- 4- یهود، پایه گذاران حیلههای شرعی 10
- عکس العمل یهودیان در مقابل این حیله 13
- مثالهای حیله ربای معاملاتی 14
- سرانجام سه گروه 14
- 2 انواع طرق فرار از ربا 14
- مثالهای حیله ربای قرضی 18
- نظریّه اوّل: 24
- 3 آراء فقهاء 24
- نظریّه دوم: 25
- نظریّه سوم: 26
- نظریّه چهارم: 29
- 4 دلایل نظریّات چهارگانه در باب حیل ربا 30
- دلیل اول تمسّک به قواعد، عمومات و اطلاقات ادلّه معاملات. 30
- اشاره 30
- ادلّه قول اوّل 30
- نقد و بررسی این دلیل 33
- دلیل دوم قول مشهور: روایات خاصّه 42
- 5 نقد و بررسی روایات حیل 57
- تفاوت بین «علّت» و «حکمت» احکام 62
- 6 ناسازگاری روایات فرار از ربا، با فلسفه حرمت ربا 66
- اشاره 66
- توجیه روایات حیل 74
- حکمت تحریم ربای معاملاتی 75
- طایفه دوم از روایات که از نظر سند و دلالت، قویتر از گروه اوّل است، راه فرار از ربای معاوضی و معاملاتی را بیان میکند. 75
- نقد و بررسی روایات گروه دوم 86
- توجیه روایات گروه دوم 87
- اشاره 88
- طایفه سوم: روایاتی است که راه چاره را در دو معامله جداگانه بیان میکند. 88
- بررسی بقیّه نظریّهها: 90
- 7 نظر و فتوای نهایی 90
رباخوار منتقل میشود و این ظلم است.
ولی فلسفه تحریم ربای معاملاتی چیست، در حالی که در بسیاری از موارد سودی در کار نیست؟
مثلا یک من گندم خوب، 200 تومان ارزش دارد و 2 من گندم نامرغوب هم 200 تومان، ولی علی رغم تساوی قیمت این دو جنس، معامله فوق حرام است؛ چون معامله ربوی است.
فلسفه این حکم چیست؟
احتمال دارد که فلسفه تحریم این باشد که شارع میبیند که اگر اجازه معاملات ربوی بدهد، این نوع معاملات مقدّمهای برای سوء استفاده رباخواران میشود، تا ربای قرضی را به صورت ربای معاملاتی انجام دهند، مثلا رباخوار به جای این که بگوید: صد من گندم به شما قرض میدهم که سر سال صد و پنجاه من گندم بگیرم، میگوید: صد من گندم را به صورت نقد به شما میفروشم در مقابل صد و پنجاه من گندم، بصورت نسیه یک ساله. «1» بدین جهت معاملات ربوی نیز حرام شده است.
4- یهود، پایه گذاران حیلههای شرعی
اشاره
اوّلین اقوامی که در احکام الهی، حیلههای شرعی را بکار بردند چه کسانی بودند؟