- پیشگفتار 1
- آیا این موضوع از مسایل مستحدثه است؟ 4
- 1 ضرورت بحث حیلههای ربا 4
- تعمیم بحث به سایر ابواب فقه 4
- اشاره 4
- چند مقدّمه ضروری 5
- 1- حیله در لغت و اصطلاح فقها 5
- اشاره 5
- ب: حیله مثبت: 6
- الف: حیله منفی: 6
- موارد استعمال حیله در روایات 6
- حیله در اصطلاح فقها 6
- 2- حیله مخصوص باب ربا نیست! 6
- ب: حیله در اخماس و زکوات: 7
- ج: حیله در ابواب نکاح: 7
- الف: حیله در عبادات: 7
- 3- اقسام ربا 8
- فلسفه تحریم ربا 9
- 4- یهود، پایه گذاران حیلههای شرعی 10
- عکس العمل یهودیان در مقابل این حیله 13
- سرانجام سه گروه 14
- 2 انواع طرق فرار از ربا 14
- مثالهای حیله ربای معاملاتی 14
- مثالهای حیله ربای قرضی 18
- 3 آراء فقهاء 24
- نظریّه اوّل: 24
- نظریّه دوم: 25
- نظریّه سوم: 26
- نظریّه چهارم: 29
- دلیل اول تمسّک به قواعد، عمومات و اطلاقات ادلّه معاملات. 30
- اشاره 30
- 4 دلایل نظریّات چهارگانه در باب حیل ربا 30
- ادلّه قول اوّل 30
- نقد و بررسی این دلیل 33
- دلیل دوم قول مشهور: روایات خاصّه 42
- 5 نقد و بررسی روایات حیل 57
- تفاوت بین «علّت» و «حکمت» احکام 62
- 6 ناسازگاری روایات فرار از ربا، با فلسفه حرمت ربا 66
- اشاره 66
- توجیه روایات حیل 74
- حکمت تحریم ربای معاملاتی 75
- طایفه دوم از روایات که از نظر سند و دلالت، قویتر از گروه اوّل است، راه فرار از ربای معاوضی و معاملاتی را بیان میکند. 75
- نقد و بررسی روایات گروه دوم 86
- توجیه روایات گروه دوم 87
- اشاره 88
- طایفه سوم: روایاتی است که راه چاره را در دو معامله جداگانه بیان میکند. 88
- بررسی بقیّه نظریّهها: 90
- 7 نظر و فتوای نهایی 90
مثلا اگر کسی به بانک مراجعه کند و تقاضای وامی نماید، بانک با همان مبلغ، قسمتی از منزل او را میخرد و مبلغ درخواستی او را میپردازد، سپس سهم خود را به وام گیرنده اجاره میدهد و مال الاجاره، همان اقساط بانک است که سود و سرمایه در آن منظور شده است، به شرط این که پس از تمام شدن مدّت اجاره، بانک سهم خود را از آن خانه به او تملیک کند (دقّت کنید!).
9- همان کار بالا را از طریق بیع نقد و نسیه نیز میتوان انجام داد، به این معنی که بانک، یک دانگ خانه او را مثلا نقدا به یک میلیون تومان خریداری میکند و پول آن را میپردازد سپس همان یک دانگ خانه را به مبلغ یک میلیون و دویست هزار تومان به صورت اقساط به او میفروشد، به این طریق از ربا خلاصی مییابد.
و البتّه همه اینها مشروط به وجود معامله جدّی است نه صوری.
10- مسئله «رهن و اجاره» که این روزها بسیار متداول میباشد، راه دیگر تخلّص از ربای قرضی است. مثلا مالک میگوید: منزلم را ماهیانه به مبلغ دو هزار تومان به تو اجاره میدهم، به شرطی که شما مبلغ پانصد هزار تومان قرض الحسنه به من بپردازی، و منزل من به عنوان «رهن» در مقابل این قرض الحسنه میباشد. در واقع اجاره به شرط وام و رهن است.
این هم طریق دیگری برای فرار از رباست، اگر چه متأسّفانه بسیاری از مردم توجّه نمیکنند و دچار رباخواری میشوند؛ چون راه را عوضی میروند و میگویند: فلان مبلغ را به شما (مالک خانه) وام