بررسی طرق فرار از ربا صفحه 42

معامله‌ای این است که اگر صاحب مغازه حاضر نشد معامله دوم را انجام دهد، مشتری راضی باشد.

نتیجه اینکه حیله‌های فرار از ربا بر سه قسم است:

1- مواردی که قصد جدّی وجود ندارد و فقط صورت‌سازی است.

2- مواردی که قصد جدّی هست، ولی معامله جنبه عقلایی ندارد که بیشتر حیله‌های ربا خارج از این دو قسم نیست، این دو قسم باطل است و مشمول اطلاقات ادّله معاملات نیست.

3- مواردی که هم قصد جدّی وجود دارد و هم جنبه عقلایی دارد که این قسم مشمول اطلاقات است.

اینها همه در مورد نقد و بررسی دلیل اوّل قول مشهور بود.

دلیل دوم قول مشهور: روایات خاصّه‌

دومین دلیل کسانی که معتقدند تمام حیله‌های ربا جایز و مشروع است، روایات و احادیث خاصّه می‌باشد، که هم در مورد فرار از ربای معاملاتی وارد شده، و هم راه فرار از ربای قرضی را بیان نموده است و این روایات فراوان است، به همین جهت ما آنها را به چند طایفه تقسیم می‌کنیم و از هر طایفه، جداگانه بحث نموده و در پایان همه طوایف را نسبت به یکدیگر می‌سنجیم و نتیجه‌گیری می‌کنیم. «1»