بررسی طرق فرار از ربا صفحه 5

به همین جهت، مسئله «حیله‌های شرعی» را در ضمن مسایل مستحدثه مطرح نمودیم.

چند مقدّمه ضروری‌

اشاره

قبل از ورود به اصل بحث، تقدیم مقدّماتی ضروری به نظر می‌رسد.

1- حیله در لغت و اصطلاح فقها

اشاره

برای روشن شدن معنای لغوی حیله، گفتار چند نفر از علماء اهل لغت را نقل می‌کنیم:

الف: راغب اصفهانی در کتاب پرارزش خود «مفردات»- که به عقیده ما یک کتاب لغوی، تفسیری است- می‌گوید: «الحیلة و الحویلة ما یتوصّل به الی حالة ما فی خفیة و اکثر استعمالها فیما فی تعاطیه خبث، و قد تستعمل فیما فیه حکمة و لهذا قیل فی وصف اللّه عزّ و جلّ «وَ هُوَ شَدِیدُ الْمِحالِ «1»؛ حیله همان چاره‌ای است که ما در فارسی می‌گوییم، امّا باید شکل پنهانی داشته باشد و گرنه حیله نیست. ولی غالبا حیله، بار منفی دارد و در جاهای مثبت، کمتر استعمال می‌شود، و گاهی جنبه مثبت دارد و به معنای چاره‌جویی خوب است، به همین جهت در وصف خداوند متعال گفته شده است که «او حیله شدید، یعنی حکمت قوی، دارد».

خلاصه اینکه به نظر «راغب» حیله چاره‌جویی مخفیانه است و