پرشکوه‌ترین مراسم عبادت و قربانی صفحه 24

ص: 49

نسبت به خود نیز اجتناب کند. و این سه کار طبق بعضی از روایات در معنی «فسوق» جمع است. و کفاره آن استغفار است.

مناسک، ص 81.

8- تقوی از جدال و مشاجره:

وَ لا جِدالَ فِی الْحَجِ

جدال در لغت به معنای مجادله، منازعه، مشاجره و مخاصمه، و از نظر طبری، درگیری لفظی با کسی به طوری که او را به خشم آورد و از نظر طوسی، طبرسی و ابوالفتح رازی به معنای درگیری لفظی و ستیزه‌جویی و گفتن: «لا و الله» و «بلی و الله» است. چه راست باشد یا دروغ.

از نظر ابن عباس، ابن مسعود و حسن، منظور از جدال، مراء و خودنمایی، بدگویی و سخن گفتن با تندی و لجاجت است. «1»

آیةالله العظمی مکارم در فلسفه حرمت مجادله و مشاجره می‌نویسند:

برای رسیدن به حریم امن الهی و نزدیک شدن به خدا همه باید با هم یکی شویم و از هرچه مایه تفرقه و جدایی است بپرهیزیم و رشته اتحاد و اتفاق و برادری را میان خود محکم گردانیم.

تفسیر نمونه، ج 2، ص 30.

ج. حفاظت حریم امن الهی از خونریزی‌

9- تقوی از خونریزی حتی با حجامت و خاراندن پوست‌

10- مسواک و کشیدن دندان که منجر به خونریزی شود

بنا بر احتیاط «2»

11- بستن اسلحه (وسیله خونریزی).

مناسک، ص 162- 167

یکی از عوامل مهم دوری از خدا، قساوت قلب و خونخواهی و خونریزی است، در محیط طاغوتی و دنیوی انسانها چنان دچار سنگدلی می‌شوند که از ریختن خون یکدیگر ابایی ندارند و از این رو فرشتگان به هنگام آفرینش آدم اظهار داشتند:

«اتَجْعَلَ فیها مَنْ یُفْسِدُ فیها وَ یَسْفِکُ الدِّمَاء؟؛

آیا کسی را در زمین خلیفه قرار می‌دهی که کارش فساد

و خونریزی است».