پرشکوه‌ترین مراسم عبادت و قربانی صفحه 28

ص: 55

2- هر کس زاد و توشه خود را بردارد و در خوراک و طعام کلّ بر دیگران نشود و بار خود را خود بر دوش گیرد و به این و آن تحمیل نکند: (وَ تَزَوَّدُوا)

3- در گفتگو و نشست و برخواست با همسفران و دیگر میهمانان خدا از سراسر جهان، خود را آراسته به تقوی کند: فَانَّ خَیْرَ الزّادِ التَّقْوی

4- در طی مدت احرام از هرگونه بی‌خردی و گفتار و کردار نامعقول بپرهیزد: (وَ اتَّقُونِ یا اولِی الْالْباب)

5- در طول احرام مانعی ندارد که به تجارت و داد و ستد بپردازد اما بکوشد که خود را با زیور راستی و درستی و فضل بیاراید: لَیْسَ عَلَیْکُم جُناحٌ انْ تَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّکُم «1»

ورود به مکه معظمه‌

«و مَنْ دَخَلَه کانَ آمناً؛

و هر کس که داخل آن [مکه مکرمه شود ایمن باشد».

میهمانان خدای رحمان در حالیکه همه آلایشها و نشانه‌های تفاخر و خودبرتربینی را کنار گذاشته و آنچنان خودبینی را از یاد برده که حتی به آئینه نمی‌نگرند، آماده می‌شوند تا با زیور ایمان و با توشه تقوی در محیطی پر از صلح و آرامش و عاری از هرگونه ریا و جدال وارد خانه خدا شوند. باشد که خداوند با این آیه به آنان اذن دخول دهد:

«یا ایَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعِی الی رَبِّکِ راضِیَةً مَرْضِیَةً فَادْخُلِی فِی عِبادِی وَ ادْخُلِی جَنَّتِی؛

ای نفس آرامش یافته! به سوی پروردگارت، خشنود و راضی بازگرد و در زمره بندگانم درآی و به بهشت من داخل شو».

2- طواف‌

اشاره

«وَ لْیَطَّوَفُوا بِالْبَیْتِ العَتِیقِ «1»

و پیرامون بیت العتیق طواف کنند».

همانطور که فاضل مقداد در تفسیر آیه فوق می‌نویسد: این آیه به طور اجمال صراحت در وجوب طواف پیرامون خانه خدا دارد. «2»

حجاج پس از ورود به خانه خدا به گرد کعبه می‌روند تا همراه با فرشتگان طواف کننده عرش الهی، (وَ تَرَی الْمَلائِکَةَ حافینَ مِنْ حَوْلِ الْعَرْشِ) «3»

به دور خانه کعبه طواف کنند.

حجر اسماعیل در طواف‌

در کنار خانه خدا حریمی برای «هاجر» و فرزندش «اسماعیل» باز شده به نام «حجر اسماعیل» که هر سال صدها هزار نفر از اطراف عالم به سراغ آن آمده و موظفند در طواف خانه خدا آن حریم را که مدفن آن زن و فرزند است همچون جزئی از کعبه قرار دهند. «1»

از نظر آیةالله العظمی مکارم لازم نیست طواف در فاصله بین مقام ابراهیم و خانه کعبه (شعاع 13 متر) باشد بلکه در تمام مسجدالحرام طواف جایز است (مخصوصاً هنگام ازدحام جمعیت) ولی در صورت امکان بهتر است از فاصله مزبور تجاوز نکند.

مناسک حج، ص 175.

3- نماز طواف‌

«وَ اتَّخَذُواْ مِنْ مَقامِ ابْراهیمَ مُصَلًّی «1»

... و از مقام ابراهیم نمازگاهی بسازید».

مقداد سیوری می‌نویسد: فرمان به اینکه مقام ابراهیم را نمازگاه قرار دهید دلیل بر وجوب نماز طواف است که بنا به روایات مورد اتفاق دو رکعت است. «2»

آنگاه زائران خانه خدا مانند فرشتگان که پس از طواف پیرامون عرش الهی با حمد پروردگار به نماز و تسبیح می‌پردازند (یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ) «3»

، پشت مقام ابراهیم دو رکعت نماز طواف به جا می‌آورند.

از نظر آیةالله العظمی مکارم شیرازی:

«محل نماز طواف واجب، پشت مقام ابراهیم است ولی اگر ازدحام جمعیت زیاد باشد، می‌توان عقب‌تر خواند مخصوصاً در موقعی که جمعیت طواف کننده به قدری زیاد است که به پشت مقام ابراهیم می‌رسد نباید اصرار بر خواندن نماز پشت مقام داشت و کارهایی که بعضی عوام می‌کنند و مزاحم طواف کنندگان می‌شوند، صحیح نیست. اما نماز طواف مستحب را در هر جای مسجد می‌توان خواند.

مناسک حج، ص 176.

4- سعی بین صفا و مروه‌

«انَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَیْتَ اوْ اعْتَمَر فَلْا جُناحَ عَلَیْهِ انْ یَطَّوَّفَ بِهِما وَ مَنْ تَطَوَّعَ خَیْرَاً فَانَّ اللَّهَ شاکِرٌ عَلِیْمٌ؛»

صفا و مروه از شعائر الهی است کسی که حج یا عمره بجا می‌آورد گناهی بر او نیست که طواف آرد به هر دو و هر کس که با میل و رغبت طواف کند، خداوند سپاس دارنده‌ای داناست».

صفا پشته‌ایست از کوه ابوقبیس که بنا به روایت امام صادق علیه السلام، آدم به هنگام هبوط بر آن فرود آمد و صفت آدم که صفی الله بود بر آن نهاده شد و مروه کوه مقابل آن است که حوا بر آن فرود آمد و نام وی را که مرأه بود به صورت مروه بر آن نهادند. «2»

سعی بین صفا و مروه یادآور خاطره توکل توأم با سعی هاجر همسر حضرت ابراهیم علیه السلام است که هفت بار میان این دو کوه شتافت تا برای کودک تشنه‌اش آبی بیابد وی در جائی که آبی به چشم نمی‌خورد تلاش کرد و خداوند هم از راهی که تصور نمی‌کرد او را سیراب نمود. سعی بین صفا و مروه به ما می‌آموزد که در نومیدیها بسی امیدهاست. «3»

«انَّ الصَّفْا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرَ اللَّهِ؛ «4»

صفا و مروه از شعائر و نشانه‌های الهی هستند (نه از شعائر بت‌پرستی)».

«شعائر» جمع «شعیره» به معنای علامت و نشانه‌ای است، از نظر طبرسی شعائر الله محلهای معلوم و نشانداری هستند که خداوند آنها را محل عبادت قرار داده و هر محل معینی برای عبادت مَشعَر آن عبادت است چنانکه به بیابان ما بین منی و عرفات که محل ذکر و دعاست مشعر الحرام اطلاق شده است.

فاصله این دو کوه کوچک) 420 متر و ارتفاع کوه صفا 15 متر و مروه 8 متر است. «5»

فَلْا جُناحَ عَلَیْهِ انْ یَطَّوَّفَ بِهِما